پیرێ تە ئاقل یان سەربۆر؟!
محسن ئوسمان
ئەڤ پەندا “پیرێ تە ئاقل یان سەربۆر و بەرسڤا پیرێ: ئەگەر سەربۆر ب سەرێ من هاتن، دێ ئاقلی ژێ گرم”! راستە ئەڤ پەندە گەلەک د ناڤ جڤاتێن گەلێ مە دا، دهێتە گۆتن، بەلێ پا ل گۆر دیرۆکا مە و سەرپێهاتیا رێبەر و سەرۆکێن کوردان، تەڤ شکەستن و خاپاندن بوون، لێ دیسان کەسێ، مفا ژ سەربۆرا یێ دی نەکریە. نەخوە ئەڤ پەندە باڤۆکالێن مە، ژ بۆ کێ گۆتیە گەلۆ؟!
ئەرێ بۆچی کورد نکارن پەندان ژ دیرۆکێ وەرگرن، بنێرە رێبەر و سیاسەتمەدارێن مە، نکارین و نکارن پەندان ژ چارەنڤیسێ سەرکردێن بهارا ئەرەبی وەرگرن؟ دیارە ئەڤ گەلێن هوسا هند مفای ژ پەندێن دیرۆکێ وەرناگرن، نەچارن هەرتم راستی کابووسا گیرۆبوونا دیرۆکێ بهێن. ئها ب ڤێ ئەقلیەتێ، پارتێن/ دەسەلاتا کوردی، نکارینە پەندان ژ دیرۆکا خوە و جیهانێ وەرگرن. ب ئەنجام، تەڤگەرێن کوردی، پتر خوەکوژتنا سیاسی و دیرۆکی، ژ فێربوونا پەند و وانێن دیرۆکێ بووینە.
مە دیرۆک وەکو پرۆسێسەکا ریالیستی و پەند فامنەکریە، بەلکو دیرۆک ل نک مە واتەیا خەیال و مێتۆلۆگیایێ دگەهینیت. گەلۆ ما مفایێ دیرۆکێ بۆ چیە، ئەگەر بهێتە ژ بیرکرن؟ گەلێن ئەزموونێن دیرۆکێ ژ خوە را نەکەنە پەند، ژیانا وان رادەستێ تراژیدیا دیرۆک و قەدەرێ دبیت. مخابن چ جاران دیرۆکێ هەبوونا خوە د بیردانکێن مە دا نەبوویە، داکو ئیرۆ کورد بکارن ئەزموون و سەرپێهاتیێن دیرۆکێ ژ خوە را بکەنە شۆپ و پەند. لەورا ژی مە نکاریە، پەندان ژ ئەزموونا دیرۆکا خوە وەرگرین و ب ئەنجام، دێ هەر شاشیێن خوە ب باجێن گران دووبارە کەین.
ئها ئەڤ پرسیارا ئالۆز و دوودل، گەلۆ چما دەسەلاتێن رۆژهلاتا ناڤین، خوە د خوەدیکا ئەزموونێن دیرۆکێ دا نابینن؟ دیارە نابیت مرۆڤ دیرۆکێ وەک ڤەگێران فام بکەت، بەلکو دڤێت دیرۆک مینا پەند و مفا وەرگرتن بهێتە راڤە و داڤەکرن. لەورا ئەم پێدڤی ب وەرگرتنا هەستێن دیرۆکێ‌نە، ئەڤە ژی بێی ڤەکۆلینێن نوویێن بیاڤێن هزری و نەتەوەی ناهێتەکرن، کو خواندنەک بیت پەندان ژ دیرۆکێ وەرگریت، چونکو نەبوونا هشمەندیا دیرۆکێ، ئەم رادەستی هزرێن کەڤنار و تراژیدیان کرینە. ئێدی تاکو ئەم ل سەر رەوش و دیرۆکا خوە و یا دەڤەرێ نەراوستین، نکارین هندەک پەندان ژ دیرۆکێ وەرگرین، چونکو دیرۆک وەک بوویەرێن روودای و دیرۆک وەک زانینا کەتواری و تەکنیکا بوویەرانە. ئەم ژ ئەزموونێن دیرۆکا خوە و دەردوران فێر نەبووینە، چونکو مە دیرۆک وەک پەند و راوستگەهێن ژیانێ فامنەکریە. گەلێن ڤێ دەڤەرێ ب گشتی و کورد ب تایبەتی، خوە رادەستی هەستان کریە، لەورا مە ب دیرۆکا درێژ، نکاریە پەندان ژ ئەزموونێن خوە و دەردوران وەرگرین. ئێدی دیرۆک نە دەبۆیەکە، دێ هەر تشتی تێکەین، بەلکو دیرۆک پەند و ئەزموونێن ب تێکهلیێن بوون و بهایی، وەک دیالێکتیکا ژیانێ بەرچاڤ دبیت. هەر گەلێ نكاریت مفای ژ ئەزموون و شكەستنێن خوە ببینیت، نكاریت بەشداری دیرۆكێ ببیت، لەورا ئەم ب درێژیا خەباتا خوە د دیرۆكێ دا شكەستینە. ئانکو کورد هلگرێ کاراکتەرێ مرۆڤەکێ هاڤیە، نە ژ دیرۆکێ فێر دبیت و نە ژی بەشداری دیرۆکێ دبیت. د دیرۆکا هەر گەلەکی دا، تێرا خوە تراژیدی هەنە، لێ بەلێ یا گرینگ ڤان گەلان، چەوا ئەڤ تراژیدیە وەک پەند وەرگرتینە. لەورا دیرۆک پتر بەر ب “ئەقلانیەت، ئێتیک، سیستەم و ئازادی”ڤە دچیت، داکو پەندان بۆ مرۆڤاهیێ بەرچاڤ بکەت.
راستە ژی هەرتم، د دیرۆکا گەلێن جیهانێ دا سەرکەتن و داکەتن هەبووینە، بەلێ تشتێ جودا گەلێن هشیار و زیندی پەندان ب خوە ژ دیرۆکێ وەردگرن. لەورا ئیرۆ خالا هەڤبەشا د ناڤبەرا خەلکێ کورد دا “شکەستنا مۆرالیە”، بەلێ پا ئەم نکارین ڤان تەڤ قووناغان بکەینە پەند و بەرێ رەخنێ و گونەهێ بدەینە خوە. ب ئەنجام، تەڤ دیرۆکا مە خوە دووبارە دکەت، چونکو سەرپیهاتیێن مە و دەردوران، بۆ مە نابنە پەند و ئەزموون! هەرچەندە کوردان گەلەک “سەردەمێن هلوشیانێ” دیتینە، بەلێ دیسان پەند ب خوە ژ دیرۆکێ وەرنەگرتینە، چونکو مە ب درێژیا دیرۆکا خوە “هلوشیان و شکەستن”، ب هزرێن شکەستی و سێوی دەرمانکرینە. ب ڤێ تێگەهشتنێ، مرۆڤێن لاواز و شکەستی، هەرتم چەپەربەندیا خوە ل رێزێن پشتێ گەرم دکەن! ل داویێ دپرسین، ئەرێ گەلۆ ما ئەڤ هەموو پەند و سەرپێهاتیە ب زەلالی ل نک مە ژی نە دووبارەنە؟! لەورا کوردان ژ مێژە گۆتیە: “دایکا مری یا کورەیە!”
محسن ئۆسمان
بەرلین، 2024.01.19