ازموونا باشوور ل پەراڤێ هلوشیانێ
شاشیێن دوهی و هلوشیانا ئیرۆ!
گەلۆ کاودانێن ئەم تێرا دەرباز دبین، گرفت و قەیرانێن رەوشێ‌نە یان ژی یێن رێبەر و کاربدەستێن کوردن؟ یان بێژین، ئەرێ ئەڤە گرفتێن رێبەران یان یێن جڤاکی‌نە؟ ئەڤ کەسێن رێبەریا تەڤگەرێن کوردی دکرن، ژ داینکا کەڤناری و هشمەندیا فیودالیزمێ هاتینە ژیانێ. لەورا ئەگەر ئەم نەهێین ژ گرفتێن ئەزموونا شێخ مەحموود و تا نوکە ل سەر زنجیرا دیرۆکا گرفتێن خوەیێن هەردەمی، یەک ب یەک نە راوستین، نکارین رەوش و گرفتێن ئیرۆ ژی فام بکەین.
بنێرە چەوا ئەڤ کاودانێن ئیرۆ ئەم گەهشتینێ بۆ مە دیار دکەن، کانێ رێبەرێن مە چەند نە دووربینی و بێ پلانن، وسا ژی ئیرۆ دەسەلاتا کوردی، مەترسی و گرانیا ئەنجامێن ڤێ رەوشێ، ب خەم ڤەناخوەت! لەورا مە نکاریە ب گرفتێن هەردەمیێن خاپاندن و هشمەندیا کەڤنارا رێبەرێن کورد، بەرسینگێ قەیران و پێشهاتان وەک چارەیێن هزری/ دوورهێلی یێن دیرۆکێ بگرین. دیارە “شیان، ئارمانج و حەزێن” تەڤگەرێن کوردی ب درێژیا دیرۆکا خوە، پێکۆلا گوهەرینان نەکریە، بەلکو بزاڤا لێکگوهەرینان کریە. سەرباری، ئەڤ دووبارەبوونا گرفتێن مە، چونکو رێبەرێن مە گرفتان درست دکەن، داکو خەلکی مژوول بکەن و مەرەمێن خوە ل ژێر سیبەرا ڤان گرفتان، دەرباز بکەن. لەورا مرۆڤ دکاریت سەد سالێن خەباتا تەڤگەرێن نەتەوەیا کوردی، ب “سەد سالێن گرفت و هلوشیانێ” ب ناڤ بکەت، چونکو ئەڤ گرفتا کوردستان تێرا دەرباز دبیت، هلدێرانا شکەستن و داویا سەرهەڤا لەنگیا دیرۆک و ماهیەتا تەڤگەرێن کوردیە. ب ڤی ئاوایی، چەوا تەڤگەرێن کوردی بێ شەنگستی هاتنە دانان، وسا ژی بێ بنگەهی وەک مۆرال و هەبوون هلوشیان. فەروەریا کوردی یا د تەڤ واران دا، راستی گرفتێن خوەدووبارەکرنا بەرخوەریێ هاتی. ئەڤ هەموو بوویەر و گرفتێن راستی گەلێن دەڤەرێ و ب تایبەتی کوردان هاتین، دخوازنە دووبارە پێداچوونێن دیرۆکا دوهی و ئیرۆ. لەورا دڤێت بەرا هەر تشتی، ئەم دوهیا خوە پاک بکەین، چونکو نەبەس ل ڤێ دەڤەرێ مە گرفتێن سیاسی، جڤاکی و ئابۆری هەنە، بەلکو مە ب دژواری گرفتێن بریارێن سیاسی ژی هەنە.
هەرتم دیرۆک/ جڤاکێن ڤان دەڤەران، د پێڤاژۆیا هەڤدژیا گرفتێن نوو دا خوە دووبارە دکەن. ئەڤ گرفتێن کوور و خوە هەرتم دووبارە دکەن، نە تەنێ تاکێ کورد بەر ب مەلوولی و بێهیڤیبوونا ب کەسێ دی‌ڤە بریە، بەلکو ئێدی باوری ب خوە ژی نەمایە. دیارە ئەڤ تاک و خەونە، نکارن ژ ئاستەنگێن دوهی و گرفتێن ئیرۆ دەرباز ببن و دووبارە ئاڤاکرنا خوەیاتی و وەرارا هشمەندیا مرۆڤێ کورد بکەن.
گەلۆ ئەگەر دیرۆکا مە یا مەند بیت، پا چما شکەست و هلوشیانێن مە، هوسا ب سرتەکا بلەز خوە دووبارە دکەن؟ دیارە ئەڤ ئەقل و رەوشە ژی، دەرئەنجامێن شەڤ و رۆژەکا نینن، بەلکو ب خەبات و سەرهەڤیا دیرۆکەکا درێژ درستبووینە. ب ڤان پاشخانان، گرفتێن سیاسەتا کوردان، گرێدایی گەندەلیا بهایێن سیاسی و هلوشیانا پرۆژە و خەونێن نیشتیمانی و سەرخوەبوونێ‌نە. ئەڤ رەوشە بەرهەمێ ئالۆزی و گرفتێن جڤاکێن ڤێ دەڤەرێ‌یە، چونکو دوورهێلێ سیاسی، فاکتەرەکێ سەرەکیێ بەرهەمئینانا ڤان هزرانە. ئەڤ ئەزموون و دووبارەکرنا گرفتێن دەڤەرێ خویا دکەن، کو ئالاڤ و میکانیزمێن مە یێن چارەسەریا گرفتان، ژ گرفتان ب خوە ئالۆز و لاوازترن. ل باشوورێ کوردستانێ نەبەس مە گرفتێن ئابۆری هەنە، بەلکو مە گرفتێن کوورێن ئەقلی و برێڤەبرنا سیاسی ژی هەنە. ل گۆر تەڤ ئەزموون و پیڤەرێن دوورهێلی و سیاسی، ئەڤ دەسەلاتە نکاریت برێڤەبرنا ڤان هەموو گرفت و قەیرانان بکەت، چونکو ئاستێ ئەقلێ سیاسی و ئیداریێ ڤێ دەسەلاتێ، گەلەک ژ گرانیا ریتما ڤان گرفتان لاواز و قەلسترە. هەر ئەڤ ستەمکاری و برسیکرنا خەلکی ب خوە ژی، گرۆڤەکێ بهێزێ ڤی ئەقلێ سیاسی و ئاستێ برێڤەبرنا گرفتانە. ب کورتی، راستە ئەڤ ئەقل و هشمەندیا هندە سالان هەیی، دکاریت گرفتان درست بکەت، بەلێ نکاریت چارەسەر بکەت.
ئەرێ دێ پاشەرۆژا مە کیڤە چیت؟ ل گۆر هەموو جورێن خواندنێن جڤاکی ــ سیاسی، رەوشا مە ژ قەیرانێ دەربازی هلوشیانێ بوویە، چونکو رێکێن چارەسەریا رەوشا مە، ب تەڤ واتەیا پەیڤێ گەهشتینە رادەیا خەتمینێ. لەورا هلوشیانا رەوشێ، ناخوازیتە هلکۆلینا ئارکیۆلۆگیا فۆکوی، چونکو رەوش ژ چارەسەریا شیان و ڤیانێن ڤێ دەسەلاتێ دەربازبوویە. دیارە گەلێن، كو ب ئەقلانی و دوورهێلی، سەرەدەریێ دگەل گرفتان نەكەت، دێ ل داویێ ئەو گرفت بنە ئەگەرێ هلوشیانێ، مینا پرانیا ئیمپراتۆریان د دیرۆكێ دا. ئەز باورم، گەلەک ژ رێبەرێن ئەرەبان ژی، ل بهارا ئەرەبی هەمان هزر دکر، لێ ل داویێ ئەو ب خوە بوونە قوربان. ل داویێ دبێژم، ئەڤ رەوشا ئیرۆ ئەم تێدا دژین، دیرۆکا هلوشیانەکا گشتیە، لەورا هەموو پێشهات چاڤەرێکرینە!
* مژارەکا کورتکری، ژ بابەتەکێ درێژ…
محسن ئۆسمان
بەرلین، 2023.08.19