چاکسازییا کوردى، دناڤبەرا تەکلایەنى و تەڤگریێدا
(پشکا 4)
جاسم محمد شرنەخى
سەربۆرێن مە و یێن گەلەک خەلکێ جیهانێ مە فێرى ڕاسیتەکا گرنگ دکن: ئەو دەستهەڵاتا ل چاکسازیەکا دروست بگەڕتن؛ دڤێت تەڤ پارچەیێن ئەرەبۆکا وێ چاک بکت، نەکو تەنها ب پارچەکا سوارێ یان دویانڤە مژویل بتن، فەرە ل سەر هەمى بیاڤێن ژیارێ کارێ چاککرنێ ئەنجام بدتن؛ مینا هەمى وەڵاتێن ڕیفۆرما دروست داینەبەر و ل هەمبەر مەترسییا کوژەکا گەندەڵیێ بسەرکەفتین.
د بەرامبەردا دەمێ لایەنەکێ سیاسى یان ژى حکۆمەتێکێ بڤێت خوە ژ بەرپرسییا چاکسیێ ڤەدزت و ل سەر بەرۆپشتییا وێ بەردەوام بت، ئانکۆ گەشەپێدانێ بدەتە گەندەڵیێ؛ دێ ل سەر بیاڤەکێ کارکت و بەحسێ وێ چەندێ کتە قاچکێ دەڤى؛ واتە دێ خوە ژییا تەڤگر و تەڤ لایەنى ڤەدت. هندەک ژ وان وەڵاتێن فەرە مفا ژ ئەزموونێن وان بهێتە وەرگرتن تا دەمەکێ نێزیک زۆر زۆر پاشکەفتى بوون، کاودانێن وان یێن کومەڵایەتى و فەرهەنگى و سیاسى گەلەک ژ یێن وەڵاتێ مە کەمباختر بوون، لێ پرۆژەیێن وان یێن چاکسازیێ گەهشتنە ئەرمانجێن مەزن.
بلا ل ڤێرێ بەحسێ هندەک دەولەتێن کێشوەرێ ئەڤریکا بکین، دوهى ئوڕوپا و ڕۆژئاڤاى ئەو هەر ب مرۆڤ نەدزانین، چونکى د تاڕیستانا پاشڤەمان و نەزانینێدا دزڤڕین. هەر بۆ میناک: گۆڕەى داوى ڕاپۆرت و ڤەکۆلینێن گەشەپێدان و پێشڤەچوونا سیاسى و ئابۆرى، وەڵاتەکێ وەکى (ڕاوەندا) د ماوێ کێمتر ژ (20) ساڵاندا شیا ژ کەتوارەکێ پرى خراب و وێرانی بگەهیتە ئاستێ وەڵاتێن پێشکەفتى، دەمێ هیچ لایەنەک و بیاڤەک ژ ڤێربوونێ بگرە هەتا چاندنێ بێى پلانڕێژییا چاکسازیێ نەهاتی پاشگوهکرن، ئەو چەندە ب سەرکێشێشیا سەرۆکێ دلسۆز و دەستپاک (پاوڵ کاگاما Paul Kagame) ژ ساڵا 2000 وەرە هاتیە پەیڕەو کرن، نەکۆ هندەک درویشم و ئاخفتنێت پڤدانک ئەوان دبەردان، تەماشە بکە:
ل ساڵا 1994 شەرێ کۆمکۆژیێ ناڤخویی ل ڕاوەندا د ناڤبەرا زۆما هۆتو – 85% ژ خەلکێ وێرێینە – و ناڤەبەرا توتسی 10% ینە – ئەو شەرێ نێزیکى ملیون کوشتییان ژ ئەگەرێ وى کەفتین، نان وئاڤا پاقژ ل خەلکێ وێ دەولەتێ ببوون هیڤى و ئومێد لێ ئەڤە چەندە ساڵەکە گەهشتیە وى پلەیا پێشکەفتنێ: ناڤێ وى وەڵاتێ بوویە (سەنگافۆرا ئەفریکیا) و ژهەمى لایانڤە گەشە کریە،
ل ساڵا 2019 هەیڤەکا دەستگایى (سەتەلایت) هاڤێتە بۆشاییا ئەسمانى، د ماوێ شەس ساڵاندا (ژ2004-2010) رێژەییا گەشگەکرنێ خوە ل (8%)ێدا، چیرۆکا چاکسازییا پێشکەفتنخوازا ڕاوەندا یا پڕى وانەیە ب تایبەت ب مە کوردێن سەرهشک و هەسن یێن ب گەندەڵیێ خۆلیبسەر هندى وێڤەترە بەرەڤ خرابتریێ دچن. دبتن، هندەک بیاڤێن چاکسازیێ پێشینی و ئەولەویەتا خوە ل سەر هندەکێن دویتر فەرز بکن،
دیسان بەرئاقلە لایەنەکێ چاکخوازیێ گرنگیدانەکا زێدەتر ژ یەکا دن بخوازت، سرۆشتێ وێ و گەلەک کار و کریارێن ژیارێ هۆسانن، لێ ئەوا قەت نابت بهێتە فەڕامۆشکرن ئەڤەیە: چاکسازى پاکێچەکا ئەرکێن تەڤکرە، گەر پێکڤە نەببنە جهێ خەمخوارن و پلاندانێ؛ هەڵبەت ژبلى شکەستنەکا مەزن ژێ ناهێتە چاڤەڕێکرن. لەوا پڕسیار گرنگ ئەڤەیە: پێکهاتێن پاکێچا چاکسازییا کوردى دڤێت چى بتن، چ بیاڤ و سەکتەر هەنە فەرە بێ گیرۆبوون چاکسازى تێدا بهێتە کرن، کیژان گرنگترە، چ بیاڤ بونیات و دەستپێکە بۆ یێن دویتر؟! ئەڤ خەمە بلا ژبۆ دەمێ بهێت بتن، پێخەمەت ل سەر خواندەڤانێن هێژا درێژ نەبیت، لێ هەر چەوان بتن چاکسازی ب تەڤگرى و بەرفرەهبوونێ دهێتە کرن.