تلیاک، هاوارەکا دلسۆز ژبۆ قورتالبوونێ
١-٢
جاسم محمد شرنەخى
ئێک ژ دەردێن مەزن یێن دبنە ئەگەرێ ئینانا کارەسات وێرانکەریان: بەڵاڤبوونا ژەهرا تلیاکێیە، مخابن ئەڤرۆ ل وەڵاتێ مەیێ پارێزگار و ل بەهدینانا ئويلگەرى و عەشیرەتگەرى ژى ماددەیێن ناڤبرى وەکى ئاگرێ ب دەحلا هشک کەڤتى یێن بەربووینە جڤاکێ مە، ل دلێ کومەڵگەهێ دەربێت دهێنە وەشاندن، ئەڤرۆ تەخا گەنجان پاشەرۆژا گەلێ کورد بەرەڤ تاریستانێڤە یا دچتن، چ جهـ هەتا ناڤەندێن خواندنێ ژى پارازتى نەماینە، دەستێن وان دوژمنێن گەلەک ژ داعش و فاشیزمێن رژێما قرکەرا صەدامى خراپتر یێن گەهشتینە جڤاکى و نەمازە گەنجان. هەمى ئێشێن جڤاکیێن ترسناک ئەوێن تلیاک ب دویڤ خوەڤە دهینت؛ یێن د خەونێن ب سەهەمدا ژى نە دکەڤتنە د سەرێن مەدا، ب بەڵاڤبوونا جۆرەها حەشیش و ئەفیۆنان نها یێن کەفتینە دلاشێ کورداندا، وەکى د ڕاپۆرتێن پۆلێسان و یێن دەزگەهێن ڕاگەهاندنێدا ژى هاتین خەلکێ تێکەفتى یێن تۆشى پیسترین دەردەسەریێن جڤاکی بووین؛ چەوا بێژن نە و هندەکان شەرەف و نامیسا خۆ ژى بەرپێ کرینە، هەنە شەڕەڤ ڕادەستێ وان تاوانباران کرینە؛ ئەوێن بارهلدانی و گەهاندنا ڤێ قۆزەلقورتێ ژ بۆ ناڤا جڤاکى دکن. مە هەمیان ب چاڤێن سەرێن خوە د ڕاپۆرتێن تەلەفزیۆنیدا دیتن: چەوان کویچکەکێ بازرگان شیا ئستیغلالا دوو خوشکان بکت، تا ئەو ئافرەتە بشێن کڕێ خوە یێ ئاگرین ب شکینن و چەند گرامەکێن بێ هۆشکەر ژ دەستێن وى بێخێرى وەرگرن، هەردوان چەندین جاران خوە ب دەست ویڤە بەرداینە، سەرەڕاى پێشکێشکرنا بهایێ دراڤى ژى ب چەند قاتى!!
ڤێجا ئەگەر شەرەف و نامیس ئەوا ب عەزیترین ڕامان و بوهایێ بلند د ناڤا کیانێ تاکمرۆڤ و جڤاکێ کوردیدا دهێتە نیاسین، ب ساناهى ل ژێر فشارا دژوار دژوارا گرێدایى و ئالوودەبۆنا ژەهرا موخدەراتان ب کەڤت ل ژێر پێلاڤین هندەک بێ بوهاترین کەسان کو بازرگانێن حەشیشینە، بزانە تاوانێن دویتر مینا دزى و گەندەڵى و خیانەت و بێ بەختی …هتد،
ب ئاسانتر دێ جەرگ و هناڤێن مە کوردان شەوتینن هەتا ئەم ژى وەکى مصریان لێ دهێن، پرسیار ژ کەسایەتیەکا ڕەوشەنبیری یا وى وەڵاتى هاتە کرن: ئەرێ دەردێ وێرانا مصرێ چیە؟، بەرسڤا وى ب سادەیی و ب زاڕاڤێ دەڤکیێ (عامى) ئەڤەبوو: ((البقشیش والحشیش وماعلیش- بەرتیل و حەشیش و من شۆلەژێیە)). باوەرکن دەردێ (حەشیشى) یێ ب نەحەقى دبێژنێ (دەرمانک) ئەگەرەکێ سەرەکیێ هەردوو ئئێشێن دویترن ژى، ل هەر جهەکێ خەلکێ وێ تووشبووى، وى دەمى خودێ ژێ ستاند، دێ جەردە و عیصاباتێن ترسناک یێن ئەفیۆنفرۆشیێ دەستێن خوە زۆر باڵا و گەلەک درێژکن، حەتمەن دێ خوە گەهێنن جهێن دەستناڤداچوون و بڕیاردانانێ، هندى شیایین دێ دەستهەڵاتداران ژى کەنە هەڤالێن خوە، تا وى ڕاددەى شاهسامانەکا (مەملەکەت)ـەکا بهێزا مافیاوى د ناڤا حکومەتاندا چێکن.
ئەڤا بوورى نەک تەنها پێشبینیەکا لۆژیکییە، بەلکى سەربۆرێن وان وەڵاتێن ماددێن هۆشبەر تێدا بەڵاڤبووین مینا (مەکسیک، کولومبیا، کەمبۆدیا، گینیا پیساو، بولیڤیا…وگەلەکێن دن) ڤێ وانەیا تەحل و ژەهر نیشا مە ددن. ترسا من ئەوە ئەم نها ل کوردستانێ ل دەستپێکا وێ قویناغێ بین؛ یا زەواج دناڤبەرا بازرگانێن ئەفیۆنێ و دەستباڵایاندا چێبووى، چونکى ئەڤ قەبارەیێ ب سەهم یێ مشەبوونا ڤى ماددێ پیس و بلندبوونا کێرفێ وى رۆژ پەى ڕۆژێ، ئەوێ چەندێ دگەهینت: هزرا شیرێ دەستهەڵاتێ قەت ناهێتە کرن، بەرهەلستن (ڕەدع) ئەبەد نینە،
یێن مەزن هەنە ئەوژى تێکەفتى بازرگانیێ بووینە، یا خۆدێ ئەز خەلەت بم نەوا وەسا بت. بەرهەلستنا بازرگانێن تلیاکێ و بەرهەمێهێنەرێن وێ یا قانونى وەکى ئاڤێ فەرە، د یاسایێن وەڵاتەکێ پێشکەفتى مینا چینێ توندترین سزا ژبۆ ڤان جۆرە تاوانباران تەکستکرى و بەرهەڤە، حوکمێ نەمان و کوشتنێ سزایێ وانایە، پشتى دادگەهکرنێ حەشیشفرۆشان ڕێز دکن هەر چەپەڵەک ژ وان لویلیا کەلاشینکوفەکێ دکەڤت ل سەر پاتکا وان و گولەیەکێ یان چەندەکان لێ ددن، مەژیێ وى ب وى ئەردى وەردبت، هۆسان تا ڕاددەیەکا مەزن ڕێک ل بەڵاڤبوونا وێ ژەهرێ دهێتە گرتن. سەرەدەریەکا مینا چینیان هەر چەندە بۆ مە کوردان وەکۆ ئوکسجینێ پێدڤیە، لێ ئەو ب تنێ بەس نینە، ژبۆ بارازتنا جڤاکێ مە چەندین ڕێکێن دویتر یێن چارەسەریێ ئەرکێن حەتمینە، لێ ژ ئەگەرێ نە درێژکرنێ دێ بۆ پشکا دویترا گوتارێ هیلین، هیڤیە چاڤەڕێ بن.