خێزانا کوردى ل ژێر مەترسیا وێرانکرنێ
پشکا ئێکێ
جاسم محمد شرنەخى
ل ڤێ دویماهیێ هێرشێن ترسناک هەمبەر خێزانا کوردى ژ دوو ئالیانڤە دهێنە کرن، ژ ڕەخەکێڤە هەوڵێن ژناڤبرنا بونیاتێ پەیدابوونا خێزانێ پێشچاڤ دبن؛ ب داخوازیێن هەڤڕەکەزبازیێ (نێربازى و مێبازیێ)، ژ لایێ دنڤە ئەوبوو یا بەریا دوو ڕۆژان مە دیتى؛ دەمێ گۆمەکا پەرلەمانتار و هندەک ڕێکخراوێن ژنان پرۆژەیەک ژبۆ هەموارکرن و گۆهارتنا یاسایا بەرهەنگاربوونا توندوتیژیێ هەمبەر خێزانێ یا ژمارە (8)/ ساڵا 2011، ل ژێر ناڤێ (یاساسا بەرهەنگاربوونا توند و تیژییا خێزانێ و دژى ئافرەتێ ل هەرێما کوردستانێ/2022) پێشکێشى پەرلەمانێ کوردستانێ کرین.
ئەگەر بەحسێ ڤەلڤینێن ئێکەم – یێن ڕەگەزبازیێ – بکێن، گومان نینە ھەر ژ دەستپێکا دیاربوونا مرۆڤان ل سەر ئەردى و هەتا ئەڤرۆ ژ نێر و میێان خێزان پێک دهێت، ئەڤ چەندە سرۆشت و هەمى ئاینێن ئەسمانى دۆپات کریە، خودا د قورئانێدا دبێژت: ((يٰٓاَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوْا رَبَّكُمُ الَّذِيْ خَلَقَكُمْ مِّنْ نَّفْسٍ وَّاحِدَةٍ وَّخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالًا كَثِيْرًا وَّنِسَاۤءً – خەلکینۆ خوە ژ دەرئەنجامێ فەرمانشکاندنا وى خوداى بپارێزن یێ هوين ژ نه‌فسه‌كا ب تنێ ئافراندى، وجۆتێ ویێ مێ ژێ چێکرى، و ژ وان هه‌ر دووان گه‌له‌ك زه‌لام و ژن ل ئەردى به‌لاڤ كرین)). ئەگەر بچەکێ ل دۆر ڤێ پرسێ ڕاوەستین دێ ژ بۆ مە خوەیابتن کا کارتێکرنەکا چەند وێرانکەر هەیە، هەم ل سەر نفشێ مرۆڤایەتیێ و دیسان ل سەر لبنێ بناغەیێ هەر جڤاکەکێ کو خێزانە، هیچ کەس نینە ل بەر چاڤێن وى نەیا ڕۆهن و ئاشکەرابت: ئەگەرێ بەردەوامیا ژیانا ئینسانى ل سەر ڕویێ ئەردى هەڤگەهشتنا هەردوو ڕەگەزێن نێر و مێیە ژ مرۆڤان، خوە یێ ئەقل ژى د سەرێ ویدا توننە ڤێ ڕاستیێ دزانت، ئەگەر هەمى هەڤڕەگەز بگەهنە ئێک هەلبەت نیڤ مرۆڤ ژوان پەیدا نابت
، لەوا گەر چ پێزانینێن پشتڕاستکرى ژى ل جەم مە نەبن لێ دێ شرۆڤەکرنەکا زۆر بەرئاقل و لۆژیکى بت ئەوا دبێژت: پیلانەکا جیهانى ژبۆ کێمکرنا مرۆڤان هەیە، ئەڤ هۆسە و گەلەکۆمەکیا جیهانى یا هەمى ئالافێن ڕاگەهاندکارى و هزرکى و دپلۆماتیکا نێڤدەولەتى (UN)ـێ و بزاڤین دەزگەهێن دویتر و هەتا بگەهیە ڕێکخراوا ساخلەیا جیهانى ئەوا ئەڤرۆ ب گازییا بلند ڕادگەهینت: هەڤڕەگەزبازى (مێر ل گەل مێرى و ژن ل گەل ژنێ) قەت ئێشەکا دەرۆنى نینە، تشتەکێ زۆرێ نۆرمال و سرۆشتیە، ئەڤ چەندە هەمى پێناڤ چەندین ئارمانجانە و ژوان کێمکرنا مرۆڤانە ل جیهانێ، نەمازە خەلکێ موسلمان کو هەتا نها ب چاڤەکێ پیرۆزیێ بەرێ خوە ددت خێزان و جوتکرنێ (زەواجا شەرعى)،
پشتى باش ڕۆهنبووى هەر د بونیاتدا گەلێن ڕۆژئاڤا ب ئەمریکا و ئوڕۆپانڤە ژ چێکرنا خێزانێ و ڕێگڤەکرنێ ل هاتنا زاڕۆکان دویرکەفتینە، ب وى دەست و دارى بتن چەند دەهـ ساڵەکێن دیترن خەلکێ مشەختبوویێ ژ جیهانا سیێ بۆ ڕۆژئاڤاى چووى و ل وێرێ ئاکنجیبووى دێ ژ خوەدیێن وى ئەردى یێن خوەجهـ و ڕەسەن يپتر لێ هێن، مەزنترین گوهۆڕین دێ ب سەر دیموغرافیا ڤێ پارچەیا جیهانێ هێتن. سەنتەرێ پیۆ یێ ڤەکۆلینان ل ئەرمریکا (Pew Research center) دۆپات دکت: ل دۆرێت ساڵا 2050 دێ ژمارەیا موسلمانان ل ئوڕۆپا سێ قاتى خوەیێ نها لێ هێتن، دیار ژى دکت خوە ئەگەر ڕێک ل پەنابەریێ ژى بهێتە گرتن هەر دێ ڕێژەیا موسلمانان زۆر زێدەبت، ئەگەر ژى پێگیریا موسلمانانە ب ڕەوشا خێزاندارى و هێنانا زاڕۆکانە، نەک وەکى خەلکێ ئوڕۆپا پشتا خوە دانە خێزانێ و بەرەڤ تێکدان و ژناڤبرنێ دبن، ئەڤ چەندا سەنتەرێ ناڤبرى خوەیاکرى وەکى هۆشداریەکێیە، دا رۆژئاڤا ل هندەک شێوازێن بەرهەنگارى و ڕێگرتنێ بگەرتن.
لەوا هەر وەکى بیرمەند و نڤێسەرێ ئەمریکى (Mark Dice مارک دایس) ئاشکەراکرى: ڕاگەهاندنا لیبرالى هەمى بزاڤان ژ بۆ شیشتنا مێشکێ مرۆڤایەتیێ دەتە کارى، هەر هەمان هزر ژلایێ هەردوو زانایێت ئەنسرۆبولۆژى : ( NE and BK Whiteheadنیل وایتهید و برایەر وایتهیت) د کتێبا هەڤپشکا واندا (My Genes Made me Do it – ئەرێ جیناتێن من ئەز هۆلێ کرمە – ئانگۆ ئەز کرمە گەى “gay” و هەڤڕەگەزباز؟!) دهێتە دوپات کرن، واتە ئەو هەردوو زانایێن ھەڤبرا خوەیا دکن: ئەڤ چەندا ژبۆ ڕەگەزبازیێ دهێتە گۆتن مەزنترین سەردابرن و خاپاندنەکا نێڤدەولتیە، هەر وەسان دەججالى ل ژێر چادرا زانستى و دوژداریێ ژى دهێتە پەیڕەوکرن!
ئەرێ گەلۆ ئەگەر بۆچوونا ڕێکخراوا ساخلەمییا جیهانێ ڕاستە، پا چما ئەڤ سەدەها ساڵە زانایێن ساخلەمى و نەمازە ساخلەمییا دەرۆنى: نێربازى و مێبازیێ ب ڕەوشەکا سرۆشتى نابینن، هەتا زانایەکێ مینا (سیگموند فرۆید- Sigmund Fred)ـى ژى، دەمێ بەحسێ سکسى و لایەنێ سایکلۆژى و فیزیۆلۆژیێ کەسى دکت ئەو دبێژت: کەسێ نێر ڕێژەیەکا مێیاتى ژى ل نک هەیە، مێ ژى ڕیژەیەکا نێراتیێ ل دەڤ هەیە، لێ قەت نەگۆتیە ڤەکێشبوون (انجذاب)ـا هەڤرەگەزى دلهەیین و ئاڕەزۆیەکا سرۆشتیە!! وە دیارە ئەڤ هەڤیرە دێ هێشتا ئاڤێ ڤەخۆتن؛ لەوا دێ درێژیێ ب ڤى بابەتى و نەمازە ل دۆر هەوڵا دویێ یا پەرلەمانتارا د پشکەکا دویترا گوتارێدا پێشکێشى خوەندەڤانێن هێژا کین، ئەو ژى ب ئاناهیا خوداى.