پارتی گەل تەنها بیرەوەریە یانژی هیڤی یە؟
شەبان جدەح
پشتی چەند رۆژێن دی ئانکو ٢٦ تیرمەهێ ٣١ مین سالڤەگەرا دامەزراندنا پارتی دیموکراتی گەلی کوردستانە لسالا ١٩٨١، بڤێ هەلکەفتنێ ئەز بانگەوازیێ لهەمی خەلکێ باشورێ کوردستانێ دکەم کو بوچونێن خوە لسەر ڤێ پارتێ بنڤیسنن بکێماسی و چاکیێن وێڤە. لڤێرە بمن گرنگە لسەر چەند پرسەکا ئەم راوەستین و هەرکەس لدویف تێگەهشتنا خوە بەرسڤێ لسەر بدەت.
- دوروستبونا پارتی گەل کارڤەدانەک بو، یانژی پێویستیەک مێژویێ بو؟
- پارتی گەل چەند سەرکەفتی بو یانژی کارتێکەر بو د ئاڤاکرنا کەساتیا تاکێ کوردا؟
- پارتی گەل چەند کاری تاکێ کورد ژ کولەیاتی بەرەف باوەری ب خوە هەبون و بهێزکرنا ڤێ باوەریێ ژبو گوهارتنا تاکێ کورد بەرەف کەسەک ئازاد و بهێز؟
- لسەر ئاستێ باشورێ کوردستانێ پارتی گەل چەند سەرکەفتی بو د گەهاندنا پەیاما یەکرێزیا هێزێن کوردستانی لسەر بنگەهێ پاراستنا هزروبیرێن جودا؟
- پارتی گەل چەند کاری بەرسڤا پێویستیێن گەلێ کورد بدەت لسەر بەلاڤکرنا هوشیاری و بەلاڤکرنا رەوشەنبیریا گشتیا نیشتیمانی و نەتەوی؟
- پارتی گەل چەند سەرکەفتی بو د بەلاڤ کرنا دیموکراتیەتێدا و ئازادیا هزرێ دناڤا ئەندامێن خوەدا وەک نمونەک ژبو گشتگیرکرنا ڤێ دیاردێ لناڤا جڤاکا کوردیدا؟
- لسەر ئاستێ نەتەوی پارتی گەل رولەکێ چەوان هەبویە، ئایا هەولددا هێزێن کوردی دژ هەڤبن یانژی پێچەوانە هەولددا هێزێن پارچێن جودایێن کوردستانێ لهەڤ نێزیک کەت؟
- دیتنا پارتی گەل ژ بو چارەسەریا کێشا کوردێن باشورێ کوردستانێ دگەل دەستهەلاتدارێن بەغدا د ئاستێ داخوازێن خەلکێ باشورێ کوردستانێ بون؟
- یەکگرتنا پارتی دگەل چەند پارتێن دی لسالا ١٩٩٢ و پاشان چونا بەشەک مەزن ژوان بو ناڤ پارتی دیموکراتی کوردستان کارەک باش بو؟ یانژی چونا وان بو پەدەکێ بەلانسا هێزا تێکدا و بو ئەگەرا بارگرژیێ لناڤبەرا یەنەکێ و پەدەکێ، کو بەشەک دبێژیت ئەڤە ئەگەرێ سەرەکیێ شەرێ پەدەکێ و یەنەکێ بو سالا ١٩٩٤؟
- ئایا ئەو ئەندامێن پارتی گەل یێن چوینە دناڤا رێزێن پەدەکێ و یەنەکێ مان نمونەک جوان وەک سیمبولێن کەسێن ئازادی خواز و مافپەروەر؟ ئەگەر نە بوچی بەشەک هەرێ مەزن ژوان بون دەهۆل قوت و زرنابێژێن ستەمکارا و نمونێن هەرێن چەپەل دناڤا تالانکەرا دا؟
ئەز دێ هەولدم هەر چی بشەم بکورتی بەرسڤا ڤان پرسا بدەم و بێگومان پرسێن دن زۆر هەنە لەوما هەرکەس دڤێت تشتێ بوی گرنگ بیت لڤێ بیرەوەریێ لسەر راوەستیت.
پشتی ئەوا بەشەک ژ خەلکێ مەیێ باشورێ کوردستانێ ژێرا دبێژن ئاشبەتایا ١٩٧٥ کو ئەز دبێژم رادەستکرنا گەردەنا گەلێ کورد لباشورێ کوردستانێ بو کێرا بەعسیا ژ لایەکی و ژ لایەکێ دن بو کێرا شاهێ ئیرانێ، دو بوچون پەیدا بون، لایەنەکی گوت دڤێت هێزەک دی دوروست بیت دەرڤەی پەدەکێ و لەوما یەنەکە و سوسیالیست دوروست بون و پاشان زۆر هێزێن دی، لایەنەک دن دیتنا وان ئەو بو گوهارتنێ دناڤا پەدەکێ دا بکەن و کەساتیێن بوان وێ سەردەمێ ئاستەنگ و پاشڤەرو بون بێهێز و دەرکەن ژناڤ رێزێن پەدەکێ و لسەر ڤی بنگەهی سەرکردایەتیا کاتی یا پەدەکێ هات راگەهاندن.
راپورتا سامی شنگالی پێشکەشی کونفرانسێ پەدەکێ کری لژێر ناڤێ رێکا بزاژاڤا ئازادکرنا کوردا دونیا بینیەک تازە بو. یەکەمین جار چەند شاشیێن سەرکردایەتیا ١٥ سالێن دەرباسبوی گفتوگو لسەر هات کرن، ئاماژە بچەوانیا بەردەوامکرنا خەباتێ بشێوەک نوی، پیتەپێدان بخەباتا چینەیێ، ڤەگەراندنا باوەریا خەلکی.
لێ لدویف گوتنێن سامی کو بەشەک ژوان من ژ وی بخوە گوهلێ بویە و بەشەک ژ هەڤالێن نێزیک وی گولێ بوی، پشتی هاتنا خومەینی بو سەردەستهەلاتێ ل ئیرانێ و بدەمەک کورت مرنا مەلا مستەفا بارزانی، لایەنێ کو بئاستەنگ و کەڤنەپەرست بناڤبرن لناڤا پەدەکێ زۆر بهێز بون و پرانیا سەرکردایەتیا کاتیا پەدەکێ لکۆنگرێ ١٩٧٩ دەستبەرداری پەدەکێ بون.
پشتی دەرکەفتنێ ژناڤا پەدەکێ بەشەک هەرە مەزن ژ وان سەرکردا و کادرا بپێویست زانی پارتەک دن راگەهینن کو ئەو بو پارتی دیموکراتی گەلی کوردستان هات راگەهاندن ٢٦ تیرمەها ١٩٨١. پارتی گەل بێگومان هەر ژ ئامەدەکاریا کونگرەی تا راگەهاندنا خوە کوردێن زاخۆ تا خانەقین نداڤدا هەبون، لێ راستیەک کو نایێت ڤەشارتنا پرانیا لایەنگر و ئەندامێن وێ خەلکێ دەڤەرا بادینان بون، ڤێ یەکە واکر کو پەدەکە پارتی گەل وەک ماسترین گەف لسەر خوە ببینیت لەوما بهەمی شێوەکی شەر دگەل دا کر، ژبەر تێکەلیێن خوەشێن پەدەکێ لگەل ئیرانێ، پەدەکە شیا زۆر شەندام و لایەنگرێن دامەزراندنا پارتەک دن راستەوخوە و بهاریکاریا ئەرانە نە راستەوخوە زیندان بکەت، ئەشکەنجە بدەت. راگەهاندنا پارتی گەل هیڤیەک مەزن لدەف تاخ و چینێن جودا پەیداکرن سەرتاسەری باشورێ کوردستانێ و تایبەت لدەڤەرا بادینان، چونکە هێزێن دی هەمی قادا وان لایێ رۆژهەلاتێ قەندیلی بو. بمن یەکەمین جوانیا پارتی گەل ناڤێ وێ دەرکەفت چونکە هەمی پارتێن دن ناڤێ وان بخیچ عیراق بدوماهی دهات، واتە ژناڤە خوە ئاشکرا کر کو نە عیراقی یە بحەزا خوە.
بێگومان ئەم نەشێین لسەر پارتی گەل دەرباسبین بێی کو باسێ سەناتێ بێت کرن بهەمی چاکی و زیانێن خوەڤە. هاتنا سەناتێ کارەک دوروست بو یان نە، من بەرسڤ نینە چونکە وێ دەمێ ئەز وەک چەکدار لناڤ رێزێن پارتی گەل نە بوم هەرچەندە ئەندام بوم. لێ بمن بەشەک زۆر ژ کادرێن سیاسی و لەشکەری بڤی رەنگی یان رەنگەک دی ئامادەبونا خوە نیشان دابون کو بکەڤنە دناڤ رێزێن پارتی گەل دا، پاشان هەمان کەس بونە ماسترین شەرفروش. تشتەک دی گرێدای شەرێ سەناتە کو خوازم لڤێرە ئاماژە پێبکەم ئەوژی چەواشەکاریا هەمبەر هەڤالێن هاتی کرن ژ لایێ پەدەکێ ڤە.
پشتی شەرێ سەناتێ کو ئەم بێژین چەکدارێن پارتی گەل شکەستین، رەڤین یانژی پاشکەشی کری و بەشەک خوە رادەستی رژێمێ کرین، ناسنامێن چەند هەڤالا کەفتێن دەستێ پەدەکێ، ئەڤ ناسنامە پەدەکێ وەک بەلگە لدژی پارتی گەل بکارئینان ژبو بسەلمینن بو خەلکێ مە کو پارتی گەل چاسن و دەستکردەیێن بەغدانە. وێ سەردەمێ لسوریێ هەمی پارتێن کوردین ناسنامە لژێر ناڤێ پارتا بەعس سەرکردایەتیا عیراقێ کو ئەپوزسیونێن سەددام بون. لسەر دێرا وان ناسناما هاتبو نڤیسین ( پارتا بەعسا عەرەبیا سوسیالیست، سەرکردایەتیا وەلاتێ عیراقێ، پاشان دنڤیسین لەقا قامشلو، دیمەشق ) لێ دەما کادرێن پەدەکە لگوندان ئەڤ ناسنامە نیشا خەلکی ددان تبلا خوە ددانا سەر لەقا قامشلو یانژی دیمەشق.
پارتی گەل یەکەمین پارتا باشورێ کوردستانێ بو کو خوەدان سیمبول و ئالا خوە بو و هەڤالێن وێ هەمی لدور ڤان کومببون پێچەوانەی هێزێن دی کو مروڤ سوبول بون، لهەمی بارەگایێن پارتی گەل ئەڤ ئلا و سومبول هەبون. ئەڤ هەلسوکەوتە یەکەمین گاڤ بو ژبو گرێدانا خەلکێ سومبولێن نەکەساتیڤە و رزگارکرنا وان ژ کولەیەتی کرنێ لژێر ناڤێ کوردایەتیێ.
لسەر ئاستێ باشورێ کوردستانێ پارتی گەل خوەدانا بیروکا بەرەی کوردستانی یە، ئەڤەژی ئەگەر بئاشکرایێ وێ یەکێ رادگەهینە کو پارتی گەل خوە بتنێ راست و خوەدانا کوردا نە دزانی بەلکو باوەری هەبو بفرە هزرکرنێ و خەباتا بهەڤرا لگەل پاراستنا تایبەتمەندیا هەر لایەکی.
لسەر ئاستە عیراقێ بمن بخوە لسەر داخوازێن مللەتێ کورد نە گەلەک یا زەلال بو، چونکە داخوازا مافە چارەسەری دکر کو بمن هەمی تشتەکی دگرە و دبیت ژی چنە گرە. لێ پشتی شەرێ کەنداڤێ ١٩٩١ و دورستکرنا هەرێمەک ئەولەکاری د بەشەک ژ باشوێ کوردستانێ پارتی گەل دەستپێشخەر بو لسەر داخوازا سیستەمەک فێدرالی بو ]یراقێ و بەشەک دی ژمە داخوازا رێفێرەندومێ ژ نەتەوێن یەکگرتی دکر.
لسەر ئاستێ نەتەوی پارتی گەل هەر ژ دامەزراندنا خوە ئارمانجا ژ دەرخستنا گوڤارا پێشەنگ ب هەردو پیتێن لاتینی و عەرەبی یەک نێزیک کرنا کوردێن پارچێن جودا بو و ناساندنا وان بهەڤرا. لێ لڤێرە بو مێژو دبێژم نەک پارتی گەل بەلکو سامی شنگالی و بەشەک دن ژ سەرکردایەتیا پارتی گەل، دەرچویێن قوتابخانا سالێن شێستا ژ سەدا بیستێ چەند کارەکێن گەمار و خرابکاری کرن دناڤ پارتێن بەشێن دن یێن کوردستانێ. لێ نابیت لڤێرە ژبیر کەین کو پارتی گەل دەست پێشخەربو ژبو چێکرنا بەرەیا لپارچێن جودایێن کوردستانێ و پاشان دوروستکرنا ناڤەندەکا نەتەوی ژبو تەڤایا کوردان.
دەما ئەز ل کوردستانێ بوم چ وەک چەکدارەک پەدەکێ و پشتی من دەست ژ چەکی بەردای، وێ سەردەمێ کو ئەز کەسەک دهاتم ناسکرن کو پارتی گەلم لێ ژبەر کو نەیێم زیندان کرن یان تەرور کرن ژ لایێ پەدەکێ ڤە من دانپێدان نەدکر لێ من رێکا خوە هەبو کانێ چەوا پەیاما خوە پێ بەلاڤکەم دناڤا خەلکیدا و پشتی بەرەڤ وەلاتێ ئیرانێ چویم، هێزێن کوردێن باشور و بتایبەتی پەدەکێ و یەنەکێ دگوتن هەڤالێن خوە لگەل ئەندامێن پارتی گەل گەنگەشێ نەکن و چەندی بشێن تێکەلیا وان نەکەن، چونکە ئەندامێن پارتی گەل بێهێزێ وان بهێزترە ژ باشترین کادرێ مە. ئەڤەژی وێ رادگەهینیت سەرەرای ئاستەنگا پارتی گەل ببو قوتابخانەکا پێشخستنا رەوشەنبیریا گشتی و بیرا نەتەوی.
یەکگرتنا پارتی گەل دگەل سۆسیالیست و پاسوکێ پشتی هەلبژارتنێن گولانا ١٩٩٢ بمن پێنگاڤەک بەرەف نەمانێ بو، چونکە ئەڤ یەکگرتنە من دخواست بەری هەلبژارتنا ههاتبان ئەنجام دان، هەروەسا دەرگە لگەل کوردێن کومونیست ڤەکر بان، تایبەتی پشتی سوڤیەت هەلوەشیای سەرسالا ٩١ لسەر ١٩٩٢. بمن وێ سەردەمێ نە گرنگ بو لژێر بەرەکی یان ناڤێ پارتەکێ کومببان، لێ گرنگ بو ببان بناغەک ژبو رێگری لدەستدرێژیێن پەدەکێ و یەنەکێ. بباوەریا من داشێن رێکێ لشەرێ پەدەکێ و یتەنەکێ بگرن، کو بو ئەگەرا کوشتنا بهەزارا ژ گەنجێن مە ژ لایەکی و ژ لایەکێ دی شادبونا داگیرکەرێن وەلاتێ مە ، کو ئەم کورد نکارین و هەژی خوە برێڤەبەریێ نینین؟
پشتی کو سامی شنگالی لژێر هەر پاساوەکێ هەی بریاردای بچیت ناڤ رێزێن پەدەکێ ١٩٩٢ کو من هیچ رێز بو وێ بریارێ نەبو. وێ دەمێ چەند هەڤالەک کو بەشداری کونگرەی بون لدژی ڤە بریارە دەرکەتن، لە پەدەکێ رێک نەدا خەباتا خوە بەردەوام کەن لژێر ناڤێ پارتی گەل، لەوما بەشەک ژوان وەک هەڤال ڕێکار و کامیران بەرواری پارتا رزگاری وەک میراتگەرێ پارتی گەل راگەهاند. پشتی دەمەکێ کامیران بەرواری دەرکەفت ژ پارتا رزگاری، لێ تا رۆژنا ئەڤروپارتا رزگاری بسەروکاتیا هەڤال رێکار بەردەوامە دکار و خەباتا خوەدا.
لسەر وێ یەکێ کو پرانیا کادر و سەرکردایەتیێن پارتی گەل یێن گەهشتین پەدەکێ و یەنەکێ مروڤێن چەپەل و تالانکەر دەرکەفتن، من یەک بەرسڤ هەیە: هەر باخچەکێ ئەم تەماشا کەین دێ بینن لڤێرە لوێرا هە گلێشەک هەیە، لێ ژبەر هەبونا گلێشی نابیت مروڤ ناڤێ گیفکی لێ بکەت، هەروەسا لناڤ هەمی گیفکا گول شین دبن لێ هەبونا چەند گولا گیفکەکی نا کەتە باخچە. لەوما وەک هەردەم بکورتی و بکوردی دبێژم وان پیروزبیت ئەو گلێش. لێ ژبیر نەکەین کو بسەدان گولان پارتی گەل باشورێ کوردستانێ و گەلەک رێکخستنێن وێ یێت خەملاندین.