گەلەک ژنی … قانوون سەروەرە!

محمەد چەلکی

(بەری هەر تشتی پیرۆزباهیێ ل مەلا عەلی باپیری دکەم کو مرۆڤەکێ هندەی ڕاستە دگەل ئایدۆلۆژیا خوە و مرۆڤەکێ وێرەکە بێی ترس دیدێن خوە بەڵاڤ دکەتن. خوەزی تەڤ سەرکردێن کورد وەکو مەلای د وێرەک و دگەل خوە دڕاست بانە!) مەرەما من نە سوی شکاندنا مەلا عەلی باپیرییە.

دەما مرۆڤ ل کەنالێن تیڤیێن کوردستانێ مێزە دکەت، دێ هزر کەت ئەڤ وەڵاتە(هەرێما کوردستانێ) رێزگرتنا مافێن مرۆڤی ل ڤی وەڵاتی وەسا چوویە پێش کو سویسرا و سوید شەرمێ ژ خوە بکەن و ب گۆتنا بەرپرسەکێ حزبەکا کوردستانێ کو بێژیت: دڤێت سوید و ئەلمانیا مفای ژ ئەزموونا حوکمداریا کوردستانێ ببینن د دەرمافێ دیمۆکراتی، پرسا کۆتا(بۆ ژنان و ئایینان و کێمە نەتەوەیان)، مافێ مرۆڤی و سەربەخۆیا دادگەهان دا!

• 

رەوشا ئازادیا هزری، دیمۆکراتی، سەندیکا و ئایینان هندا شەپرزەیە و هەر مژارەکا دویری دیدا دەستهەلاتا سیاسی و ئایینی بهێتە ئازراندن، ب چ ئاوایان رێ پێدایی نینە و هەزارەها هێجەت دئامادەنە! رەوش ب تایبەت یا ئێزدی و مەسیحیان) کو کوردستان هێدی هێدی یا ژ ڤان هەردوو پێکهاتەیان ڤاڵا دبیت(کەس بۆ کەیفا دلێ خوە ژ وەڵاتێ خوە دەرناکەڤیت). بێی جهێن پەیوەندیدار ئاڤڕەکێ لێ بدەن بەلکو ل هندەک جهێن تێکەلە گڤاشتنێن مەعنەوی لێ دکەن کو رێکا ئاوارەبوونێ، بگرن بۆ پاراستنا روومەتا خوە.

وەک ل سەری ئاماژە پێ هاتیەدان، رەوشا ئازادیا هزرێ و پرسا مافێن کەسی د نزمترین ئاست دا دبوورت، هەرچەندە قانوونێن هەرێمێ ڤێ رێکا نادەت دەستهەڵاتێ هوسا یا خەمسار بیت د بیاڤێ جێ بەجێ کرنێ دا، چ ئاریشێن نەبوونا قانوونێ مە ل کوردستانێ نین، لێ ئاریشا هەری مەزن پەیادەکرنا وان قانوونانە ل سەر عەردی.

هەرچەندە مە ل کوردستانێ دستوورەکێ نڤیسکی و یێ هەردەمی نینە کو ژ لایێ پەرلەمانێ کوردستانێڤە هاتیبیتە پەسەندکرن و هێشتا پرۆژەیە، لێ ئەو قانوونێن ل هەرێمێ دهێنە پەیادەکرن، هێزا خوە ژ دستوورێ عێراقێ(٢٠٠٥) و یێن بەرێ(سەردەمێ کۆماریێ) وەردگریت. د سەر ڤێ کێماسیێ ڕا(نەبوونا دستوورەکێ هەردەمی) لێ بەردەوام دەستهەلاتدارێن کوردستانێ تەکەزیێ ل سەرەوەریا قانوونێ دکەن، پەرەلەمانێ کوردستان چەندین قانوونێن د ناڤەرۆکدا دپێشکەفتی و د بەرژەوەندا خەلکێ کوردستانێ دا دەرکرینە و مرۆڤ خوە شاناز دبینیت کو مە ئەڤ رەنگێ قانوونان یێن هەین، ژ وانا ئازادیا ئایینی و قانوونا رێ پێنەدانا فرەژنیێ! ئەڤە ب خوە ژی پێنگاڤەکا گەلەک هەژییە بۆ پاراستنا هەڤسەنگیا جڤاکی چونکو جڤاکێ کوردستانێ گشت نەئیسلامە! نە بەرهۆشە ل جڤاکەکێ پر پێکهاتەیێن ئتنی و ئایینی تو قانوونێن ئایینێ پڕینە ل سەر جڤاکی بسەپینی!

فرەژنی ل هەرێما کوردستانێ ب هێزا قانوونێ هاتیە قەدەغەکرن و رێ پێنەدایە و هەر سەرپێچیەک د ڤی بیاڤی دا ب‌هێتەکرن، ب بنپێکرنا قانوونێ دهێتە هەژمارتن، بکەرێ شکاندنا سویێ قانوونێ کی بیت و ل چ پلەیا جڤاکی و سیاسی بیت، دڤێت رێکارێن قانوونی ل دژی بهێنە گرتن، نەخاسمە ئەگەر ئەو بکەر ڤەکری و ب دفن بلدی ڕابگەهینیت کو وی سەروەریا قانوونێ بنپێ کرییە، باوەردکەم کو گونەهباریا وی مەزنتر لێدهێت چونکو چ رێز بۆ قانوونێ نەگرت. لبەر رۆناهیا هێزا قانوونێ کو ڤەبر گۆتیە: فرەژنی قەدەغەیە و تەنێ د دوو رەوشان دا دبیت، وەک: ١- ئامادەبوونا ژنا ئێکێ لبەرانبەری دادوەری کو بێی چ گڤاشتنان یا رازیە هەڤژینێ وێ ژنەکا دن مارە بکەت. ٢- دەما ژنا ئێکێ نەخوەشیەکا دوومدرێژ هەبیت و چارەسەری بۆ نەبیت. وەکە دن ب چ ئاوایان نابیت، ئەڤجا ئەگەر ئێکی پێتر ژ دوو ژنان هەبن، دێ چەندا ب زەحمەت بیت، ئەو قاییل ببن ب ژنا چارێ؟

هەر وەک دقانوونێدا هاتی یا گشتگیرە و هێزا وی بۆ هەمی تاکێن جڤاکێ زەڵامایە، بێی جوداهی. هەتا ڤێرە دیارە، و هەر سەرپێچیەک ب تاوان دهێتە هەژمارتن و سەرپێچیکەر دڤێت روی ب روی قانوونێ ببیت.

ل گۆڕەی داخویانیێن بەرپرسێن حوکمەتا هەرێما کوردستانێ تەڤ تەکەزیێ ل وێ یەکێ دکەن کو قانوون سەرەوەرە! چ کەس د سەر قانوونێرا نینە! لی دەما مرۆڤ ل رەوشا سەروەریا قانوونێ مێزە دکەت، تەڤ بانگەشیا وان هەموو ماندەل دبن و تەنێ هێزا قانوونێ و سەرەوەریا وێ ئاخفتنەکە ژ پەحنکا دەڤی زێدەتر ناچیت، ب تایبەت شکاندنا سویێ قانوونا رێ پێنەدانا دیاردا فرەژنیێ.

بەری چەند رۆژەکان د تۆڕین جڤاکی دا وێنەکێ مەلا عەلی باپیر و هەڤژینا وی یا چارەمین بەڵاڤبوو(وێنە ل خارێیە). ئەو خەپسە و هاوارا ب بەڵاڤبوونا ڤی نووچەیی دروستبووی چ دگەل فرەژنیێ و چ ل دژ دیار دبیت کانێ پرسا فرەژنیێ و سەرەریا قانوونێ ل ڤی وەڵاتی دکیژان ئاستیدایە!

ژ بلی زەقییا سوی شکاندنا قانوونێ ژ لایێ مەلا عەلیڤە بێ بهابوونا قانوون و کارێ جڤاکێ سڤیل ل کوردستانێ دیار دکەت بۆ ڤەگەراندنا سویێ قانوونێ(سەرەوەریا قانوونێ) ئەو ئەرکێ حوکمەتێیە، چ د دەستێن کەسی دا نینە، لێ خاڤی و بێ باندورییا سەندیاکیێن پیشەیی و رێکخراوێن جڤاکێ سڤیل د دەرمافێ پەیادەکرن و جێ بەجێکرنا سەرەوەریا قانوونێ جهێ پرس و هەبوونا ڤان سەندیکا و رێکخراوەیێن جڤاکی سڤیل دئێخیتە بەر گۆمان و پرسیارێ! ئەگەر ئەڤ سەندیکا و رێکخراوێن جڤاکێ سڤیل نەبنە ئالاڤێ داکۆکیکار و هاریکار و پەستێ ل سەر جهێن جێ بەجێکارێن حوکمەتێ نەکەت بۆ سەروەریکرنا قانوونێ، هەبوونا وان چ بهایێ خوە نامینیت.

مەلا عەلی بڤێ کریارا خوە و هوسا ڤەکری ڕاگەهاند کو ژنا چارێ یا ئینای و وێنێن خوە بەڵاڤکرین، وێ ئێکێ ددەت دیارکرن کو قانوون یا بێ خودانە و سەروەریا وێ ژ گۆمانێ بەر ب ڕاستیا نەسەوەریا وێ بر. ب تایبەت ژی کو هەتا نوکە داوەکارێ گشتی و رێکخراوێن جڤاکێ سڤیل چ سکالا ل سەر ڤێ بێ رێزیا مەلا عەلی بلندی دادگەهێ نەکرنە .