دۆسەیا مافێن ژنێ، کیژان سەرەدەریێ دخوازت؟

• 

جاسم محمد شرنەخى

دوو ئاگەھیێن دژبەرى هەڤ بەڵاڤبوون، یەک ژ وان دلخۆشکەربوو، یان دن غەمگین و پڕ دلژانکەربوو، ئێکەم ئاگاھی چالاکڤانا بەهدینان ژ گۆرستانا زیندییان – وەکی ل سەردەمێ مسریێن کەڤن و یوسف پێغەمبەری سڵاڤ لێ بن دگۆتنێ (قبور الأحياء) بۆ ژێوارێ ژیانێ و دیتنا تاڤێ ڤەگەڕا، پشتى (19) هەیڤان د گرتیخانێدا ماى؛ ژ تاریتیا زیندانێ ژ بۆ ڕۆناهیا ئازادیێ چاڤێن خوە ڤەکرن، وەکى هندەک ماڤپەروەران ژ پاڕێزەر و چاڤدێرێن ئازادیێن مرۆڤى ل کۆردستانێ داینە خوەیاکرن:

سەرجەم ئەو تۆهمەتێن ژبۆ وێ خانمێ هاتینە پاڵدان؛ بنگەهێن تاوانێ (أرکان الجریمة) تێدا بەرجەستە نەبوون، لێ سەرەڕاى وێ چەندێ ب دوو ساڵێن زیندانێ هاتبوو مەحکۆمکرن، پشتى پتری 75% ژ ماوەیێ حوکمى دەربازکرى و گۆەرەى هەردوو مادەیێن (231،232) ژ یاسایا دادگەهکرنێن سزایی (أصول المحاکمات الجزائیة) ب سەربەردانەکا ب مەرج (ئیفراج شەرتى) ژ زیندانێ هاتە سەربەستکرن، لێ یا ڤێ چالاکڤانى دۆپاتکرى: گونەها وێ ئەوبوو:

ئەو مافێن خوداى پێ بەخشین ب کاردئانین، مینا مافێ ئازادیا دەربرینێ و ڕەخنەگرتنێ، مافێن سیاسى، ئازادیخوازى و مافخوازى، ئەوێ دگۆت:

پێناڤ سنۆرەک ژبۆ ستەما گیرۆکرن و بڕینا مۆچەیێ فەرمانبەران بهێتە دانان من داخوازا مافێن وانێن ڕەوا دکر. ل سەر چ حالێ هەبت؛ ئازادبوونا ڤێ چالاکڤانا ئافرەت یا خوەدى پێنچ زاڕۆک ئەگەرێ حالخوەشى و دلشادیا هەمى چالاکڤان و دیسان پڕانیا جەماوەرى بوو، یا دیارە ئەڤە ئێکەم جارە د مێژوویا ئەزموونا هەرێمێدا ژنەکا چالاکڤان بهێتە گرتن و گونەهبارکرن و ب زیندانێ بهێتە حوکمکرن.

لێ دهەمان ڕۆژا سەربەستبوونا (بێریڤان ئەیۆب)بێدا ل 10-5-2022 نۆچەیەکێ قەلیبانیێ دژوار ل سەر زاڕێ پەیڤکارێ ڕێڤەبەریا گشتی یا پۆلیسێن دهۆکێ ھاتە ڕاگەھاندن:

ژنەک ب وایرا ئامیرێ سشوارا پرچێ ژلایێ هەڤژینێ وێڤە هاتیە خەندقاندن، پاشێ ئەو بخوە دھێتە بنگەهەکێ پۆلیسان و خوە ڕادەستدکت، بڕاستى ژى دڤێ حەفتیێدا، ئەڤە ئێکەم بۆیەرا گۆشتنا ئافرەتان نە بوو، موخابن هندەکێ دن ژى هەبوون! بەرامبەر سەرهلدانا ڤان جۆرە ڕویدانێن ناخهەژین؛ فەرە هەمى لایەنێن ژبۆ خوین و گیان و مافێ ژیارێ و چاکبوون و پاراستن و ئاڕامایا جڤاکى خەمخۆر ئانکو:

ژ سازى و کەسایەتى و ڕۆناکبیر و ڕەوشەنبیران؛ ڕاوەستیانەک و هزر و خەمەکا هەژى هەبن، هەم ژ بۆ ئێشناسینەکا (تەشخیصەکا) ڕاست و درۆست؛ کا ئایا ئەگەر و ڕەهـ و ریشالێن توندیا خێزانى و یا دژى ژنێ و ڕەکەزێ مێ ب گشتی چنە، پشتى وێ یەکێ ژى یان ژى هەر ل گەلدا هەمى ل دیتنا وان ڕێک و ڕێبازێن پێى پاراستنا خێزانێ و یا مافێن مرۆڤى و نەمازە مافێ ژیانێ دەسستبەر دکن بگەڕن.

\

بڕاستى دلسۆزیەک باش یا دویرى نێچیرا ل شێلیەگەڕاندنا پێ دڤێت، ئەو نیچیرا گەلەک جاران ب پاڵنەر و ئەگەرێن ئایدلۆژى و ئەجیندەیێن سیاسى و ڕێکخستنیدا لێ ب پیست و گەڤلێن مافخوازى و فیۆنیزمێدا خوە دەردئێخن بەرچاڤ دبوو. زۆر جاران مینا هۆزانڤانێ عەبباسى ئەبۆ نەواسى گۆتى:

“وداوني بالتي هي الداء- بھەمان دەرد من دەرمان بکن”، واتە خوەدیێن وان ئەجیندەیێن بەحس ژێ هاتیە کرن گەلەک جاران ئەو بخوە ئەگەرێن بەڵاڤبوونا دەردەسەریانن، بلا ئەو خوە چەند ب نۆژدار و دەرمان ب دەست ژى بدەنە خوەیاکرن، ڕاستیا وان ئەوە؛ مینا وێ یا خوداى د قورئانا پیرۆزدا گۆتى:

((وَاِذَا قِيْلَ لَهُمْ لَا تُفْسِدُوْا فِى الْاَرْضِۙ قَالُوْٓا اِنَّمَا نَحْنُ مُصْلِحُوْنَ.. و هەر گاڤەكا ژ وان ڕا بهێتە گۆتن: خرابییێ‌ ل سەر ڤى ئەردى نەكن، دێ بێژن: بێ گومان ئەم چاکساز و قەنجیخوازین)). چەند نموونە د ڤان ساڵێن چووین دا بەرچاڤ بوون هەلبەت یێن جەرک سۆژبوون، جاران هندەک سازیێن حزبى و یێن نەحزبى چ ژ ئەگەرێ خرابڕەفتاری و خرابکارئانینا ژنێ و مافێت وێ، یان ژى ب ئەگەرێ نەشارەزییا سەرەدەریێ مەزنترین بەڵا ب سەر هندەک خێزان و نەخاسمە ب سەر خەلەکا نازکدا (ب سەر ژنێدا) ئانینە خوار، جاران ژن ژ ڕێ دەرخستینە، هەتا ئەوێ هەمى بوهایێن سوسیۆلۆژى و کۆردەوارى و ئاینى بنپێ کرینە، جاران ژى بینە ئەگەرێن مالخرابکرنا وان ژنان یێ پەنا بۆ وان برین، خوە ئاڤیتنە بەختێ وان، ژ هەڤژینێن وان ئەو ژن هاتینە بەردان و تەلاقدان، یان ژى مەرگەسات ڕوى داینە؛ ژن هاتینە ژناڤبرن و خوینا وان هاتینە ڕشتن. یا عەقل و لوژیک و ژدان و رۆحا پەماما ئیسلامێ وپەیامێن ئەسمانى ژبۆ ڕویبڕیبوونا دۆسەیا توندی و ستەمکرنا هەمبەر ژنێ دخوازت: ئەوە ب دلسۆژى و دلسۆزى لێ هەمان دەمدا ب ئاقلانە و حەکیمانە بەرەڤ سەرەدەرى و جارەسەریێ بچین.

یەک ژ ژڤان هەردوو بنەمایان بتنێ مفایێ ناگەهینت، ئەگەر نەبێژن دێ خرابیێ گەهینت مینا وێ یا زۆر جاران ئەم د ئاگرێ وێ چەندێدا شەوتین، دلسۆزیا بێ شارەزایێ دێ وەکى رەفتارا وێ هرچێ بت یا سەرێ خوەدیێ خوە ب کەڤڕەکێ هەرشاندى و ژیانا وى ب داوى ئانى، هەر چەندە نیازا هرچێ ئەو بوو بەلا مێشەکێ ژ خودانێ خوە ڤەکتن. دەربارەی شارەزییا بێ دلسۆزى ژى دیارکرنا میناکێن ب ناڤ ل کوردستانێ پێ نەڤێت، دەیناتنا ل سەر بەرکێ (سۆربسۆر) یا خرابە، یا دیارە بەرهەمێن نیازێن خرابکاران چەوان گەهشتینە ناڤا مالا کوردى و هەتا نها ب شارەزایێ یێن خراب دکن.

ئەڤ دۆسەیا ژنێ هەر چەندە زۆر مەزنە چونکى پەیوەندى ب نیڤا جڤاکیڤە هەیە، ئەو نیڤا ژبۆ پەیدابوونا نیڤا دیتر یا نێر ژى ئەگەر و ژێدەر، لێ د سەر مەزناهیا خوەرا زۆر هەستیارە، لەوا یاگرنگە گوهبدێن شیرەتا نازکا مامۆستایێ مەزن پێغەمبەرێ خۆدێ سڵاڤ لێ بن دەمێ دبێژت : (“رفقاً بالقوارير” “ما أكرمهن الا كريم وما أهانهن الا لئيم” واتە: ل گەل شیشەیان ب نەرم و نیازبە بن، بەس جوامیر قەدرێ ژنان دگرن، تەنها پیس و نەمەرد ئافرەتان دشکێن). ئەڤ داخوازیا پێغەمبەرى ژ بۆ ڤێ ڕەفتارا مرۆڤایەتیا بەرز و بالا ل گەل ژنى فەرە چونکى ئافرەت ژى وەکى زەلامیە هەر وەکى دیسان سڵاڤ لێ بن دبێژت

: (“إِنَّمَا النِّسَاءُ شَقَائِقُ الرِّجَالِ” “لهن مثل الذي عليهن” ئانكو: ژن هەڤجۆتێن زەلامانن، قەتێن دیترێن وانن، ئەوا ژ وان ڕا هەى وەکى وێیە ئەوا ل سەر ملێن وان هاتیە دانان)، مەرەم ژێ ئەوە:

چەوان ژنان ئەرک هەنە وەسا ماف ژى هەنە، ب دروستاهى مینا زەلامان. ب ڕاستى مە چ ڕەحم و نازکى هەمبەر دۆسەیا نازکا (بێریڤان)ـا نازک نەدیت، لێ هەر چەوان ت دڤێت خوە گەشبین بکین، ب هیڤی بین ئایندەیێ مە کوردان ب دلۆڤانى و نازکیێ گەش بت (الراحمون یرحمهم الرحمن-خۆدایێ مێهرەبان دلۆڤانى و ڕەحمێ ب دلۆڤانان دبت)، (ارحموا من في الأرض يرحمكم من في السماء- هوین هەمبەر یێن ل سەر ڕویێ ئەردى دژین دلۆڤان بن، هەلبەت دێ یێ ل ئەسمانێ ب هەوە ڕا دلۆڤان بت)، خۆدێیوو: دلۆڤانیێ ل سەر دلێن مە ببارینە.