بڕاویەیێ ئێکێ د شەرێ روسیا-ئوکرانیا دا چینە!!
محمەد چەلکی
ئەز ل وێ باوەرێ نەبووم کو روسیا هێرشی سەر ئوکرانیا بکەت، گەفێن وێ و کۆمکرنا لەشکەری ل سەر سنوورێ ئوکرانیا و نیشاندانا زەڤلەکێن خوە یێن لەشکەری یێن زەبەلاح بۆ وێ ئێکێ بن دا داگێرانێ بۆ بکەت و بزڤرتەڤە بۆ بن هەژموونا وێ!
ئەگەرێن ڤێ هزرا من کو بگەهەمە ڤێ باوەرێ روسیا هێرشی ئوکرانیا نەکەت، ئەزموونا شەرێ دووێ یێ جیهانێ(١٩٣٩-١٩٤٥) دەما هتلەری هێرشی پۆلەندا کری و سەددامی کوەیت داگیرکری(٢-٨-١٩٩٠) چەوان جیهان هەموو بدەنگ هات و بوو سەدەمێ شەرێ دوەمینێ جیهانی و شەرێ کەنداڤا عەرەبی یێ دووێ( شەرێ کەنداڤێ یێ یەکەمین ل نابەینا عێراق و ئیرانێ بوو ٢٤-٩-١٩٨٠-١٩٨٨) کو بۆ سەدەما شکەستنا ئەلمانیا و داگیرکرنا وێ و داوی بۆ دوو دەولەتێن سیستەم ژێک جودا و دەرخستا عیراقێ ژ لایێ هەڤپەیمانیا نێڤ دەولەتی بۆ رزگارکرنا کوەیتێ ب سەرۆکاتیا ئەمریکا. ئەڤ ئەزموونە دڤیا دەولەتا روسیا بەرچاڤ بگرتا چونکو جیهانا ئەڤرۆ جیهانەک جودایە ژ سەردەمێ شەرێ سار و ئێک جەمسەرییە ب سەرۆکاتیا ئەمریکا-ناتۆ ئانکو هەر تشتێ ئەو ڕەت بکەن جیهانێ دێ بەر ب شەرەکێ مەزنێ جیهانی بەن. لێ بۆچی روسیا ئەڤ چەندە ل بەر چاڤ نەگرت، جهێ ڤەخاندن و شرۆڤێیە.
پشتی ب دوماهی هاتنا ئێکەتیا سوڤیەتێ و نەمانا قۆلپا وارشۆ ب سەرۆکاتیا ئێکەتیا سوڤیەتێ(سوڤیەت ب خوە وەک دەولەت نەما و روسیا فەدرال شونا وێ گرت) ئێدی رۆلێ وێ ل سەر دەپێ شانۆیا جیهانی لاواز بوو، ڕاستە خوەدی جەبلخانەکا چەکێ ئەتۆمی و دەنگێ ڤێتۆیە د UNێ دا. کێم بوونا رۆلێ روسیا وەک پاریەکێ تەحل د گەوریا روسیا دا نەچوو خارێ و هەر جار زەڤلەکێن خوە نیشانی جیهانێ دا هەروەکو ل شەرێ چیچان، ئەبخازیا، دەستوەردانا شەرێ ناڤخوە یێ سوریێ و داگیرکرنا گزیرتا قرم. جیهان ل سەر ڤان بزاڤێن روسیا بێدەنگ بوو، ئەڤە ژ لایەکیڤە و ژ لایێ دیڤە دەرکەفتنا چینێ وەک زلهێزەکا ئابووری و بەڤڵا ئابوورێ ئەمریکا-رۆژئاڤا ل سەر ئاستێ جیهانێ. روسیا وەک هێزەکا جیهانی کو ببیتە مەترسی ل سەر سیستەمێ ئابوورێ رۆژئاڤا(د گەل ئەمریکا) د ئەجندا رووبروو بوونا ئەمریکا-رۆژئاڤا دا نەما هەر وەک ئەمریکا ڤەکری دیارکری کو روسیا د ئەجندا رووبروو بوونا مە دا نینە بەلکو چینە، ئانکو روسیا رۆلێ خوە یێ ئێکەتیا سوڤیەتێ ژ دەستدایە و بوویە دەولەتا کنارکری یا پاشکۆ.
بۆ زڤڕاندنا شکۆیا سەردەمێ ئێکەتیا سوڤیەتێ سەرکرداتیا روسیا(پۆتین) هێرشی سەر ئوکرانیا کر، پشتگەرمیا روسیا د ڤی شەری دا کو دێ وەک پیاسەکا ئێڤاری بیت، هەر وەکو د شەرێ سەر چیچان، ئەبخازیا و داگیرکرنا گزیرتا قرم دا ب دەستڤە هاتی دێ شەر بدوای هێت، بێدەنگیا ئەمریکا و رۆژئاڤا بوو ل سەر بزاڤێن روسیا یێن بەری هێرشا سەر ئوکرانیا. لێ نوکە دیار بوو، ئەو بوسەکا ئوین چڕا وان بوویە دا روسیا بەر ب کوربەقکا ئوکرانیا ببەن و بۆ دەمەکێ درێژ نینۆکێن روسیا بهێنە قەلەمکرن. هەر چەندە هێشتا شەر ب داوی نەهاتە لێ زیان پێ کەفتیێ ئێکێ دێ روسیا بیت و بڕاوەیێ ئێکێ دێ چین بیت.
داویا شەرێ ئوکرانیا دێ د بەرژەوەندا چینێ دا ب دوماهی هێت، وەک زلهێزەکا ئابووری یا مەزن، ئەمریکا هەر زوی هەست ب ڤێ مەترسیێ کرییە لەوا د سالا ١٩٧٢ێ سەرۆکێ ئەمریکا ریتشار نیکسۆن ب یاوەریا نەخشەکێشێ سیاسەتا دەرڤە یا ئەمریکا هنری کیسنجەری سەرەدانا چینێ کر و دان ب حوکمەتا چینێ کر کو هەتا هینگێ ئەمریکا-رۆژئاڤا دان ب حوکمەتا چینێ نەکربوو. ئەڤێ سەردانێ نەخشێ پەیوەندیێن ئەمریکا-چینێ هاتنە نەخشکرن و چین ژ بەرەیێ ئێکەتیا سوڤیەتێ دوور خست، هەر پشتی ڤێ سەردانێ کێرفێ پەیوەندیان بەر ب ژوور کەفتیە و چینێ هێدی هێدی سیستەمێ نیو لیبەرالیزما ئابووری پەیادەکر و رێ ل بەر کەرتێ تایبەتێ لبن کونترۆلا دەولەتێ ڤەکر، ئەڤ چەند هینگێ دیار بوو دەما سەرۆکێ چینی دینگ شیاو پینگ د سەردانا خوە دا بۆ ئەمریکا ل ١٩٧٨ێ کۆلاڤێ تکساسیێ ئەمریکی کریە سەرێ خوە. بڤی رەنگی ئەمریکا-رۆژئاڤا چین ژ بەرەیێ ئێکەتیا سوڤیەتێ بەر ب بەرەیێ رۆژئاڤاڤە کێشا.
چری و تێهەلکێشیا پەیوەندیێن ئابووری یێن چینێ ب جیهانا سەرمایەداریڤە سەدەمە ژ بێدەنگی و بێ هەلوێستیا چینێ ژ شەرێ ئوکرانیا. هەرچەندە روسیا هەموو بزاڤکرن دا چینێ بۆ لایێ خوەڤە بکێشیت، لێ بەرژەوندێن ئابووری هەمی دەما ل پێشیا هەر هەلوێستەکێ سیاسی دکەڤیت.
شەرێ ئوکرانیا رێ ل بەر بلندبوونا رۆلێ چینێ ل سەر دەپێ شانۆیا جیهانی دەشت کر و ئاسۆیێ جیهانەکا نوی یا پشتی شەرێ ئوکرانیا دیار دبیت کو تێدا داوی ب رولێ روسیا و ئێک بەندیا ئەمریکا-رۆژئاڤا ئینیت و فاتیحە دێ ل سەر گیانێ گولۆبالیزما ئێک جەمسەر ئێتە خاندن.