نەساخیا ستەمکاریێ و خەمێن خوەکوژیێ

محسن ئوسمان

ئەڤ ملەتێن بەری کولتور و ئەقلێ مۆدێرن دژین، گەلێن بەری دیرۆکێ‌نە، ئەڤ جورە مرۆڤە نکارن ژ ئەزموونێن خوە و خەلکێ دی ژی فێر ببن. دەردێ گرانێ کوردان ژی، شۆپا “کەڤنەشۆپی، پاشبەندی/ دەهمەنی، گەندەلی، سەرکوتکرن و ستەمکاری”ێ‌یە. مخابن ئەڤ یەکە، ب زەلالی ژ دیرۆکا کوردان دیار دبیت، لەورا ڤان هزر و پاشخانان، ئەڤ ئەقلێ هەردەم بەرهەڤێ خوەکوژیێ سەردەستکریە!ب ڤان پاشخانان، ئەمێ ئیرۆ باجێن گران ددەین، چونکو ملەتەکێ بێ “ژێدەر و ئەزموون”ین. لەورا بووینە نێچیرەکا ب ساناهی و ئەرزانا داگیرکەرێن ستەمکار. دیارە ئەگەرێن ڤێ رەوشا ئیرۆ ئەم گەهشتینێ ژی، خوە د چەند خالان دا دبینیت: “شکەستنا سیاسی”، “دۆگما هزری”، “خەتمینا رێکخستنێ”، “گەندەلی/ تالانی” و “هاڤیا گوهەرینێن بلەزێن گلۆبالێ”! بێگومان ئەڤ هەموو سەرپێهاتیێن مە، ب “شەڤکووری” ناهێنە چارەسەرکرن.ئەڤ ئەقلێن گەمار و ستەمکار، نکارن ژ دەرڤەی گرفت و شەران، درێژیێ ب دەسەلاتێن خوە بدەن، چونکو ب درێژیا دەمی، ئەڤ ستەمکاری و گرفتە دبنە جورەکێ کولتوری و خەلک رادەستی ڤی رەنگێ ئەقلی دبن. ئها دەرد و گرفتێن گەلێن مە، ژ ڤان سەردەستان دهێن. ل ڤان ژینگەهان گرفتێن “پرۆژێن سیاسی، نە بەشداربوونا سیاسی و نە باوریێ”، ب ئاوایەکێ زەلال بەرچاڤ دبن. دیاردا ستەمکاریا سیاسی ژی، ڤەدگەریتە بارگرانیا دیرۆکی و سەردەستیا رەوشەنبیریا سیاسیا کلاسیکا ژ کولتورێ کەڤنار هاتی. لەورا ستەمکاری، یەک ژ گرفتێن دی یێن هشمەندیا دەسەلاتدارێن دەڤەرێ‌نە، چونکو ئەڤ فەروەریێن دەڤەرێ هەر ب گرفت ژ دایکبووینە. سەدەمێن ڤان گرفتان ژی، ژ خلۆلەیا بنگەهێ هزری و ئیدیۆلۆگیێ دەستەیا رێبەر دهێت، چونکو یەک ژ ئارێشێن بەرچاڤێن پارتێن کوردی، لاوازیا هزری و فەلسەفی‌یە.راستە هەروەکو ئەرستۆ دبێژیت: “مرۆڤ گیانەوەرەکێ جڤاکیە”، بەلێ پا دەما واتەیا “دەستووری و قانوونێ”، ل دەڤەرەکێ نەما و لەنگکرنا “سازیین جڤاکاک سڤیل” هاتنەکرن، هنگی رێکا قەبیلە و ئەشیرەتێ وەک پەروەردە و ئاراستە خوەش دبیت. ئانکو دەما گرفتێن “دەستوور و قانوون”ی، د مەژیێ مرۆڤی دا درست دبن، دێ وی چاخی زمانێ هێزێ سەردەست بیت. ئێدی دەما ئەقل بێدەنگ دبیت، هنگی هێز دهێتە زمان. ب ڤێ یەکێ، ل ڤێ دەڤەرێ مە خەباتا دەستووری، دیمۆکراتی و هەڤقەبوولکرنێ نەکر، لەورا ئەگەرێن سەرەکیێن تێکچوونا ئەزموونێن فەروەریێ، ڤەدگەرنە نەبوونا بهایێ “ئازادی، دادپەروەری و دیمۆکراتی”ێ. ب ڤێ تێگەهشتنێ، دادپەروەری و دیمۆکراتی ب هەبوونا پرۆسێس و سازیان دبیت، چونکو ڤان تێگەهان “ئازادی، دادپەروەری و دیمۆکراتی”، بێی سازی و پرۆسێس چ واتە نابن.ب ڤێ ئاخێ، دەسەلات رێکێ نادەتە سەرهلدانا سازیان، داکو هەر هزر و هشمەندیا قەبیلێ/ فیودالیزمێ سەردار دبیت. ب ڤێ رەوشێ، پەیڤەندیێن جڤاکی تۆندوتیژی و تۆلهلدان، وەک حەزا شەرێ خوەکوژیێ زال دبیت. لەورا دڤێت ئێدی بەس ل سەر گرفتێن رەفتاران باخڤین، بەلکو دڤێت ل سەر گرفتێن ئەقلی باخڤین.ب کورتی، مرۆڤێن ستەمکار د سایکۆلۆژیا خوە دا بوونەوەرێن نەساخن، چونکو هەرتم د ئەقل و جیهانەکا تاریا دژمنداریا دا دژین. لەورا بۆ خوە و دەردۆران ژی، وەک بارەکێ گران و زۆرداریا دیرۆکێ، دکەڤنە سەر ملێن گەلێن خوە. مخابن نەبەس تەنێ دیرۆکا گەلێ کورد، یا ژ ڤان جورە ئەقلان پرە، بەلکو ئەقلێن ئیرۆ ژی یێ ب هەمان ریتم و تراژیدیێ، بارێ خوەکوژیا گەلێ کورد گران دکەن. لەورا ب زارێ نیتشەی دپرسین، گەلۆ “ئەم ژانا دکێشین یان مە دڤێت ژانا بکێشین”؟!محسن ئۆسمانبەرلین، 2021.06.17