ئەگەر شنگالی بام، دا خوە کوژم
د. شەبان مزوری
سەرهاتیەکا شڤانەکی و میهەکێ هەیە، دبێژن دەمەکی کو شڤان پەزێ خوە بربو چەرانێ ژ نیشکەکێ ڤە گورگەکی هێرش کە سەر پەزێ وی و بقرکا میهەکێ گرت. شڤانی چەند بەرەک د گورگی وەراندن ژ ترسا گورگی میه بەر دا و رەڤی. پشتی شڤان گەهشتی میها بریندار دەست دا کێرکا خوە ژ بەریکا خوە دەرئینا و دانا سەر قرکا میهێ، میها رەبەن پێکەنی، شڤانی گوتێ تو بچ دکەنی، موهێ گوت بقەدەرا خوە، شڤانی گوت تێ نە گەهشتم، میهێ گوت باشە مادەم قەدەرا من هەر مرنە ما بومن چ خودایی هەیە بکێلبێن گورگی بمرم یان بکێرا د دەستێ تەدا. بمن سەرەدەریا هەمی لایەن و هێزێن کوردی هەمبەر شنگالیا هەمان سەرتەدەریا شڤانیە ل گەل میهێ.
چواری تیرمەها ٢٠١٤ رۆژەک پر ئازار و نەخوشە یە ژبو خەلکێ شنگالێ لڤێ سەردەما تازە. هێرشا داعش لژێر درویشم و ئالایێن ئیسلامێ بو سەر خەلکە شنگالێ و کومکوژیێن لدویف خوە هێلاین، هەروەسا تالانکرن سەبی کرنا رەگەزێ مێ لگەل بەنیکرنا زاروکێن نێر و کرین و فروتنا پێ هاتی کرن لبازارێن موسل و رەققا برینەکا کویر د جەرگێ ڤی خەلکی دا پەیداکر کو ژبیر کرن یان دەرباسکرنا ڤان رویدانا پێتڤی بدەمەک زۆر هەیە، بەری هەمی تشتەکی ئاڤاکرنا پرێن باوەریا لگەل خوەدی ئولێن دی و بتایبەتی موسلمانا.
ئەم دوزانین کو هەژمارەک بەرچاڤ ژ مەلە و شێخێن ئیسلامێ دگوتن ئەم نەشێین داعشا وەک کافر بزانین؟
لڤێرە هەژیە کو ئاماژە بوێ بکەم دەما پێشەنگێن ئولێ ئیسلامێ دبێژن گوتنا کافر نە گوتنە بێرێزیە بەلکو واتا وێ ئەوە کو باوەریێ نائینیت بتشتێ من باوەری پێهەی. بشە گەلو لڤێرە بومە ئاشکرا نابیت کو ئەو کەسێ داعشا بکافر نەزانیت هەڤبیر و باوەرە لگەل وان؟ ئانکو دەما بەشەک ژ مەلا و شێخێن ئیسلامێ دبێژن داعش نوینەراتیا ئیسلامێ ناکەت، نە چەواشەکاریە.
پشتی ئەوا قەومی ل شنگالێ، کێ خیانەت کریە؟ کێ کێم خەمی کریە، کێ بەرخوەدان کریە؟ کێ رێز لوی خەلکی گرتیە و کێ بێرێزی پێ کریە؟ بمن بەرسڤا ڤان پرسا و گەلەک پرسێن دی خەلکێ شنگالە بخوە بدەت، نە لایانەک سیاسی ڤان بەرسڤا بدەت. خەلکێ شنگسلە نابیت ببیتە قوربانیا هەر لایەنەکێ سیاسی، گەر پەکەکێ کەریدورەک ڤەکربیت ژبو بو خەلکێ ئاسێ رزگاربیت نابیت ببیتە بەهانە و سیاسەتا خوە لسەر شنگالیا بسەپینیت، هەروەسا گەر یەنەکە بێژیث دەما پەدەکێ چەپەر بەرداین مە بەرەڤانی ژ شنگالێ کر و بڤی ئاوای خەلکێ شنگالێ ببیتە سامانێ یەنەکێ. لدوماهیکێ ئەگەر پەدەکە بێژیتروندکێن پەرلەمەنتارەکی جیهان ئینا سەر خەتێ و پەدەکێ بشیانا چەکدارێن خوە شنگال رزگار کر نابیتن بێژیت ئەز خودانا شنگالێ مە. هەلبەت پشتی ڤان هەمیا ژی نوکە حەشدا شەعبی ژی هاتیە خوە دکەت خودانێ شنگالە.
هەر هێز و لایەن دبینە کو خەلکێ شنگالێ قەردارێ وینە و دڤێت وەک وی بکەت، گوهدارەک باشبیت، فەرمانبەر و فەرمان بجێ کەر بیت، واتە بەنیێ هەمیا بیت، ئەڤ ململانا بناڤێ شنگالێ تێ کرن زۆر مەترسیدار ترە ژ هێرشا داعش، چونکە لوی دەمی داعش سنگالی دکوژن لێ ئەڤ هێز و لایەن دخوازن شنگالی بخوە هەڤدو بکوژن، لەوما ئەرکە خەلکێ شنگالێ یە بهشیاری سەرەدەریێ لگەل هەمی لایەکی بکەن. شنگال ژی وەک هەر هەرێمەک دنە لڤێ دونیایێ، پر رەنگە پر بوچونە، ئەڤە نە تشتەک تازەیە بەلکو سوروشتێ شنگالێ هەمی دەمەکی ژ گەلەک هەرێمێن کوردستانێ جودا هزری هەبویە.
بمن شوینا لایەنێن سیاسی هاریکار بان لسەر ئاسایێ کرنا رەوشا شنگالێ، لپراکتیکێ ئەو ئەگەرن کو رەوس ئالوزتر دبیت، هەمی دڤێت بپەژرینن کو شنگال سامانێ کەس ژوان نینە بەلکو سامانێ خەلکێ شنگالە یە، هەبونا ئەندام و لایەنگرێن جودایێن سیاسی ل شنگالێ تشتەک پوسیتیڤە و نیشانا لێبرالیزما جڤاکێ یە. دڤێت لایەنێن سیاسی هەمی بپەژرینن کو خەلکێ شنگالێ نە بویە و نابیتە یتەک رەن و یەک دەنگ وەک هەر جڤاتەک تەندوروست.
بکورتی و بکوردی خەلکێ شنگالێ قەردارێ کەسێ نینە و ژبو کەسەکی یان لایەنەکی هاریکاریا شنگالیا کربیت بئامانجا کوێلایەتی کرنا وان، کەسێ هیڤی ژوان نە کربون د هەوارا شنگال بچن بلا داعش هەمی قەلاند بانە.