کوشتنا گیانێ نشتمانی
جاسم محمد شرنەخێ
ڤیان و دل پێڤەگرێدان، ئاليگرتن (وەلائا) کەسى ژ بۆ وەڵاتى، ژبۆ بەرژەوەندیێن بلندێن هەڤوەڵاتیان، حەز و بەرهەڤییا خەلکێ ژپێناڤ ژیانا ژ بۆ وەڵاتێ وان و ئامادەبوونا قوربانیدانێ د ڕێیا بەڕەڤانیکرنێدا دبێژنێ: (گیانێ نیشتمانى).
ئەڤ گیانە نەک تەنها د ڕەوشێن مەترسى و تەنگاڤدا گرنگە؛ هەلبەت د شەر و دیسان د ئاشتیێدا ژى پێدڤیا ب وێ زۆر زۆرە، جاران پێخەمەت پارێزەریا وى، هەمى دەمان ژى بۆ خزمەتا پێشڤەبرن و بەرزڕاگرتنا ناڤێ وى؛ تا ڕۆلێ خوەیێ ژ هەژى دناڤا جڤاکێ جیهانیدا ببینت، خەلکى ژى ل سەر ئاخا وەڵاتى سەرفەراز بژین.
گیانێ نشتمانى سالوخەتەکێ خوەسەریێ زکماکیە، هەتا گیانەوەر ژى هەمبەر جهێن چەروان و حەوانبوونا خوە ڤیان و گرێدانەک سرۆشتى (غەریزى) هەیە، لێ گەشەکرنا ڤی گیانى ل دەڤ ئادەمیزادى تا بگەهت ئاستەکێ دروستێ بلند؛ یێ دویرى دەمارگێرى و ڕەگەزپەڕێسیێ، دیسان جودا ژ دووڕیاتى و خرابکارئانینا سیاسى ژ لایێ دکتاتۆر و خوەپەڕێس و دەرفەتپەڕێسانڤە، ئانکۆ:
ژبۆ گەهشتنا ڤى ئاستێ ئینسانیێ گەش چەندین ئەگەر و فاکتەر پێدڤینە:
1- ئێکەم تشت بەرقەرابوونا بنەما و تێگەهێ (هەڤنشتمانیبوونێیە)، ئەڤ تێگەهە ڕامانا وێ چەندێ ددت کو دڤێت هەمى خەلکێ وەڵاتى یێن ناسنامەیا وێ هەیین سەرەڕاى هەمى جوداهیێن سرۆشتى و هزرى و ئایلدۆژى و ئاینى… ژ هەمى ماف و خۆشیان – وەکى هەڤ – مفاداربن، تەڤ ژى هەمبەر ئەرک و پیگیرى و بەرانبەر یاسایی وەکى یەک بن، ئەگەر (هەڤنشتیمانیبوون) نەبت چەوان بەحسێ گیانێ نشتمانى بهێتە کرن؟!
2- فاکترەکێ دن ئازادیە، واتە: ژ داگیرکەرن و کۆڵەکرنا ناڤخوییڤە، ژ دەستهلاتدارێن خۆیانیڤە، چونکى داگیرکرنا ژلایێ دوژمنێت دەرەکیڤە ئاگرێ (گیانێ نشتمانى) د دلێن وەڵاتیاندا خورت و گەش دکت. یێن ئازاد و سەربەست د وەڵاتەکێدا دژین پێدڤى وانەیێن گیانێ نشتمانى نینن، ئەو بخوە ب وى گیانى زیندى دبن. لێ د وارەکێدا سەرشۆرکرن و بەندەکرنا هاوڵاتیان بهێنە پەیڕەوکرن، هندەک سەردار و بەگ بن، هنەک ژى بەندە و خۆلام خوە ببینن، هەلبەت وەکى عەنتەرێ کوڕێ شەددادى گۆتى: (العبد لا یحسن الکر- کۆلە چ ژ هێڕشان چێناکن).
3- فاکترەک ژى دلسۆزییا سەرکردە و مەزنێت وەڵاتینە، ئەو نموونە بن ژبۆ جەماوەرى، نەکو ئەو بن یێن ئەو و خێزانێن وان وەڵات ب ئاخ و سامانڤە ژ بۆ حەز و بەرژەوەندیێن خوە قورخ و داگیر کربن، ڤیجا د ڤى حالیدا ژ بۆرجێن بلند (گیانێ نشتمانى) ب هەڤوەڵاتیان ڕا بھێتە فرۆتن، کى هەیە بکڕت؟!
4- دادپەروەرییا کومەڵایەتی ژى فاکتەرەک گرنگە ژبۆ گیانێ نشتمانى، دەمێ هندەک پێ بمرن و هندەک ژى ب سەدەما زڕبەهرى و مەحرۆمیێ ئاگر هناڤێن وان بسۆژیت، ئەلبەتە دێ زمانحالێ وان بێژتن: ئەگەر وەڵات یێ مەبا ڤان زالمان ئەم نە دکرنە کوڕێت ژنبابێ و بێ دادى ل گەل مە نە دهاتە کرن. ل وەڵاتەکێدا خەلک خوەشیێ ب دان و کەرمێن خوداى ل سەر خاکا خوە ببینن، ڤیانا وێ ئاخێ و (گیانێ وەڵاتى) د ناخێن واندا دێ یێ گەرم و بهێز بت، دکەتوارێ ژیانا واندا ژى دارا وى گیانێ دێ بەرهەمەکێ زێدە و شرین هەبت بت، لێ دەمێ – وەکى ل وەڵاتێ مە – هندەک ژنهالێن گوندێن خوە بهێن زەڤى و ئاقار و پارچەیێن زێڕین بوها ل هەمى کنارێن وارێ مە ل سەر ناڤێ خوە تاپۆ بکن، ژ نویکا ب کرێ بدەنە خودانێن ئەردى، هندەک ژى ب ئاسانى ببنە شریکێن (صافى دافى)، خودانێت 51%بن، هەڤپشکێن قازانجێ بن، نەیێن ژ دەستچوونێ بن، د ڕەوشەکا خرابا هۆساندا بەحسێ (گیانێ نشتمانى) ژ لایێ وەڵاتخۆرێن هۆسانڤە بێ گومان سفکاتیەکا مەزنە ب عەقل و هەستێن وەڵاتیان، ئەحمەقەک نەبت کەس بڤێ جۆرێ گۆتارێ یان ژى باشترە بێژین: زڕین و عڕینێ ناخاپتن.
5- و ژ ئەگەر و بنسترێن ڤى گیانێ ئەم بەحس ژێ دکین زانین و هوشیاریە؛ چونکى: چ تشت وەکى بەڵاڤبوونا جەهالەت و بێ فامییێ هوش و هەستێن وەڵاتیان نا هەلوەشینت و دیتنا خرابى و باشى و نشتمانپەروەرى و خیانەتێ ل بەر وان ناشێلینت. ئەڤرۆ هەر ئێکێ چاڤێن خوەڤە کتن دزانت کا گیانێ نشتمانێ ل هەرێما کوردستانێ د چ حالەکێ دلشکیندایە، هەوجەى بەحسێ ڕاپرسینێن ڕاستەڕاست ناکت؛ ئەڤێن ل سۆشیالمیدیێ دهێنە ئازڕاندن، هەمى دبینن بەرسڤ چەوان جەرگبڕن، کورتیا وان بەرسڤا ئەوە: بلا ئەو بەرەڤانیێ ژ سامان و کانزا و بیرێت زیڕێ رەش (پەترۆلێ) بکن، یێت وێ پەترۆلێ ژبۆ خوە و خێزانێت خوە چەپ دکن و ددزن!
مخابن هندى وێڤەترە ژى پتر دەرب ب ڤى گیانێ نشتمانى دکەڤن، زێدەتر و بلەزتر بەرەڤ مرنێڤە ڤە دچت. ل ژێر ڕوناهیا خالێن بوورین کا چەوان فاکتەرێن بهێزبوون و گەشبوونا (گیانێ نشتمانى) بەرچاڤن، د هەمان دەمدا ئەگەرێن ژناڤبرنا ڤى گیانێ و لایەنێن سەدەما کوشتنا وى وەکى تاڤا ل نیڤا ئەسمانى ساهى خوەیا دبن، گیانێ نشتمانى زۆر پێدڤى خەلاسبۆنێیە.