ڕۆژیا مرنێ چیە و ژبو چیە؟!
نزار بێجان
“ڕوژی یان ژی “ڕوژیا مرنێ نە بتنێ چالاکیەکا نوی یا پروتەستوکرنێ یە د هەمان دەمدا دیروکا “ڕۆژیا مرنێ ڤەدگەرت بو ل ئیمپراتوریەتا “ڕۆما ل ناڤسالین “هزار و نەهسادە (1900) دەستپێکریە کو “خرستیانێن وێ دەمێ لبەر دەست و پێن ئەوێ دەستهەلاتا “ئیمپراتوریەتا “ڕوماێ ئەڤ پێشنیارە یا یاسا ناسەکی ل وی دەمی و ل وی جەی پەژراندن و ئەڤ کارە ئەنجام دان، و ناڤێ “ڕۆژیا مرنێ دان ژیانکرن، واتە ڤەژاندن.
بۆچی دکەڤنە ڕۆژیا مرنێ؟دەمێ چینەکا جڤاکێ یا نەرازی دبن دەستهەلاتەکا ستەمکار و دکتاتور دا هەستێن خوە دەردبرت و دەنگێ خوە دەردئێخن هەلبەت تێن بنچاڤکرن، د لێکولینێ دا دەما خوەستەک و داخوازی یێن خوە ئاشکرا دکن ئێکسەر ئەو دەستهەلاتە ئەوان داخوازی و ئارمانجا وان وەکە تاوان لقەلەم ددن و وان تومەتبار دکن، هەلبەت ئەگەر ئەو دەستهەلاتە دەستهەلاتەکا فاسی و درندە بت ل گور خوە هەوموو جورێن ئەشکەنجی لسەر وان بنجاڤکریا بکار تینن و وان ددن دارازاندن و هەر وها ب توندتیژیەکا سەخت دئێخن بەر ئەشکەنجەکا فیزیکی و شەرێ پسکولوژی هما بێژێ تشتەک نامینت کو نەئێنن سەرێ ئەڤان گرتیا لەوما وان مرۆڤا نەچار دکەن کو پەنایێ بۆ “ڕۆژیا مرنێ ب ببن، ئەڤ کەسە دکەڤنە ڕۆژیا مرنێ. ژ بەرکو ئەو خودان دوز و ئارمانجن لەوما خوەستەک و داخوازی یێن خوە خال بخال وەکە مەرچ ددەینن بەر سینگێ ئەوێ رێڤەریا دەستهەلاتێ،
و دبێژنێ حەتا کو ئەڤ داخوازی یێن مە نەئێنە بجهـ ئینان ئەم ڕۆژیا خوە ناشکێنین،
هەلبەت هەر جورە ئەشکەنجە لسەر جانێ ئەڤان کەسا هاتیە تاقیکرن لەوما دگەهن وێ باوەرێ کو “مرن خوەدیکا (عەینە) یا هەبوونێ یە ژبەر ڤێ باوەرێ ئەو دبێژن: “یان مرن یان ژی ئازادی.
ئەرێ بوچی یان مرن یان ئازادی، ژبەر چ نابێژن یان ئازادی یان مرن ؟!
چوکو ئازادی یا وان نە ددەستێن وان دەیە ئەو دوێ دەمێ دا و ل وی جهی نەشێن بریارا ئازادیا خوە بدن لێ ئەو بتنێ دشێن بمرن.
لەوما پەیڤا مرن یا ئینایە پێشا ژیان و ئازادیێ، ژبەر وێ یەکێ وان گوت مرن خوەدیکا هەبونێ یە.
ئەرێ ڕۆژیا مرنێ پرسگرێکێن گرتی و ستەملێکریان چجاران چارەسەر کرینە؟
بەلێ داما ئەم چوین هشێ دیروکا “رومیا هەلبەتە ئەو توندوتیژیا بەری “ڕوژیا مرنێ هاتیە راوەستاندن و راکرن ژی چونکە چالاکی یا هەری دیار و دژوار چالاکی یا “ڕۆژیا مرنێ یە، ژبەر کو چ تشت ژ مرنێ وێ ڤە تر نینە لەوما ئەڤ چالاکیە دناڤا ڕحا هەموو مروڤاندا چالاکیەکا باندورە و ئێکا هند دکت کو دەزگەهێن راگەهاندنا گشتی، کەرتێ ساخلەمیێ، سازیێن یاسایی و هەمی رێکخراوێن چەپ، شورەشگێر و رێکخراوێن مافێ مرۆڤی یێن جورە و جور ل دویڤ هەوارا خوە دئینن و تشتەکێ وسا دکت کو ئەڤ زازی یێن مە ناڤێ وان ئیناین هەمی هێز و فشارا خوە تێخنە سەر وێ دەستهەلاتێ و نەچار دکەن کو ئەو دەستهەلات داخوازیێن وان گرەڤ گرتی یا ب جهـ بینن، حەتا کو ئەڤان ڕۆژیگرا ژ مرنێ قورتال دکن.
ئەرێ ل هەرێما مە ئەڤ کەسە هەنە کو بشێن ب کەڤن ڕۆژیا مرنێ؟!
بەلێ ل ئەڤی وەلاتێ کەسێن ئازادی خواز و خودان ڤین نائێنە هژمارتن بۆ نمونە ئیرو (16) پازدە ڕۆژە، پتری (50) کەسان تەڤلی ئەڤێ چالاکی یا “ڕۆژیا مرنێ بوینە و حەتا کەتینە بەر مرنێ ژی.
لێ مخابن ل وەلاتێ مە کەسێن “بلیمەت، “لەهنگ و چالاک یان ژ ولاتی دەرکەتنە یان هاتینە تیرۆرکرن، یان ژی دبنێ زیندانا دانە؛ و ژ ئالیەکی دیڤە ژی ئەو سازی یێن ل وەلاتێ مە ئەوێن بناڤێ و رێکخراوێن گەشەپێدانا مرۆڤی و مافێ مرۆڤا حەتا بالیوزێن بیانی ژی رێگری لێ تێن کرن و تێن خاپاندن، چەندەک ژی تێن بەرتیل کرن یێن ماین ژی تەمبەلن. لەوما ئەڤە بۆ ڕوژا (16) پازدێ تەخەکا زیندانیا د”ڕۆژیا مرنێ دا کەتنە بەر مرنێ و حەتا نوکە ژی، ئەڤ بالیوز و سازی و مازی یێن مافێن مروڤی ل وەلاتێ مە نا خوینن نابینن و نا بهیزن کەڕ و کورە و بێ دەنگ و باندورن.