كريارا سياسى ل بەغدا و مەهزەلا گەڕیانا د بازنەیێ گرتیدا
جاسم محمد شرنەخى
نێزیکى هەشت هەیڤان، ب تەمامى (235) رۆژ ل سەر هەلبژارتنێن گشتیێن عیراقێدا بوورین و هێشتا گاڤا یەکەمین ژى بەرەڤ پێکئانینا حکۆمەتێ نەهاتیە هاڤێتن. ل هندەک ڕەخانڤە ڕەوش ژ ئێکەم ڕۆژا پشتى پرۆسەیا دەنگدانێ ئەوا سالا پار ل 10-10-2021 هاتیە ئەنجامدان خراپتر لێ هاتیە؛ چونکى هندەک فراکسیۆن و پێکهاتێن خوە ژبۆ دروستكرنا حکۆمەتێ باش بەرهەڤ کرین ژمارەکا هەلکەلشین و شەقبوون و خوەڤەکێشان و ناکۆکیێن دژوار بخوەڤە دیتینە و ئەڤ جۆرە بۆیەرە بەردەوامن ژى،
ئێک ژوان ب ئەگەرێ ڤەگەڕانا کارەکتەرەکێ خۆرتە ل گۆڕەپانا سیاسی، ئەوژى بزنسمەن و سیاسەتمەدارێ بهێز (خەمیس ئەلخەنجەر)ـە؛ ڤێ هاتنێ بەرکەپی و نەڕێکیێن مەزن دناڤبەرا وى و سەرۆکێ پەرلەمانى (موحومەد ئەلحەلبۆسی)ـیدا روی داینە و نەڕاوەستاینە ژى. سەنگا حەلبۆسى ژى یا دیارە، کەسایەتیەکێ بەرچاڤێ سوننەیانە و سەرکردەکێ دیارێ مەزنترین قەوارە و فیدراسیۆنا پارستەیێن پەرلەمانیە، یا پڕانیێ د جڤاتا نیشتمانیا عیراقێدا پێکدئینت ئەوا ب ناڤ: (هەڤپەیمانييا قورتالکرنا وەلاتەکێ – تحالف إنقاذ وطن)،
نموونەکا دیتر: ئەو خوەڤەکێشان و شەقبوونە یا کەفتیە فراکسیۆنا (ئیمتیدادا تەشرین)ـدا، دەمێ پێنچ پەرلەمانتاران ب یەک نڤێسار دیەک دەمدا ل 15-5-2022 دەستلکارکێشانا خوە ژ فراکسیۆنا (ئیمتیدادێ) ڕاگەهاندین، ئەڤێ چەندێ – وەکى هندەک شارەزازیێن سیاسى دبینن- کەڤرێن ڕێگر هەمبەر پەیداکرنا حکۆمەتا نوى ل عیراقێ زێدە کرینە، مە نەڤێت دناڤا ئەگەرێن سەرهلدانا ڤان نەوەکهەڤى و پەرچەبووناندا بچینە خوار، لێ یا گرنگە دیسان دۆپاتیێ ل ڕاستیەکێ بکین: کو ئەگەرێن کۆمبوونا لایەنان د قەوارە هەڤپەیمانێن مەزندا هەر ل دەستپێکێ، نە ل سەر بناغەیێن سیاسیێن موکوم و بهێز بوو، نە ل دۆر بەرنامەیێن ڕێڤەبرنێ و پەیرەوکرنا پرۆژەیین سیاسى بوو، بەلکى ل سەر بونیاتێ بەرژەوەندیێن حزبى و کەسى یێن بەرتەنگ بوو،
ژ خوە بنەمایێ تائیفەپەرێسیێ هەما بەحس نەکە ئەو ماکا دەرد و ئێشیێن سیاسینە و بەرامبەر هەر هزر و بەرنامەکێ سیاسیێ دروست و نیشتمانى دیوارێ بەرلینە! و ئەگەر وێ گۆتنا لوژیکی دەربارەى پەیدابوون و ژ هەڤجودابوونا دناڤا کۆم و هەڤپەیمانێن سیاسى ل پەرلەمانێ عیراقێدا ئەوا دبێژت: (ما بني على باطل فهو باطل: يا ل سەر هیچۆ پۆچیێ ئاڤا بووى دێ هەر هیچۆ پۆچ بت)، یانژى ئەگەر ب كرمانجى گۆتنا: (بنئاخەیێ ل سەر بەفرێیە) دەربارەى خلۆلەییا پێکهات و پارستەیێن پەرلەمانى بێژین ئەلبەتە هەردوو گۆتن دجهێ خوەدانن.
هەر چەوان بت ئەڤ ڤەلڤینا بەحس ژێ هاتیە کرن ڕەوشێ ئاڵۆزتر دکت، ئومێدا بوونا حکۆمەتێ ل عیراقێ ئەوا دەرگەهێ وێ هێشتا ڤەنەبووى ب (هەلبژارتنا سەرۆک کومارى) سست و خاڤتر دکت. ئاڵۆزیا پرۆسەیێ گەهشتیە ئاستەکێ زۆر بەرز تا وى ڕاددەى گەلەک چاڤدێرێن سیاسى دبینن کومارا عیراقێ یا بەرەڤ قەپاتبوونا (ئینسیدادا) سیاسى دچتن، ئێدێ هیڤیێن دەرگەهڤەبوونێ یانژى هەتا دەرزڤەبوونا ل کریسێ نێزێکى ئەستەمێ دبت. ئەو گۆتنا هندەک سەرکردەیێن سیاسى دبێژن: ((کلیلێت ب کارخستن و بەرەڤپێشڤەبرنا پرۆسیسێ نە ددەستێ چ لایەنێن عیراقیدانە))، مرۆڤ دکارت ڤەگێرت و تەکەزێ لێ بکت، بەلێ هەمى کلیل یێن د لەپێن وەڵاتێن زلهێزدانە، نەمازە ئەمریکا و ئیران. لێ بێ گومان لایەنێن عیراقى ژى چ رۆلەکێ ئەرێنیێ بهێز بەرچاڤ نەکرینە، نەرمى و مرۆنەیا سیاسیى ب کار نەئانینە، چ دەستپێشخەریێن چاک پێشکێش نەکرینە، ئەگەر نە وەسابت؛
ئەگەر کلیل نە دەستێن مەزنە زلهێزاندایە؛ گەلۆ چ ئاقلە قەبوول دکت هێزەکا وەکى یا پارتى خوەدیا ئەزموونەکا پتر ژ حەفتێ سالان د سیاسەتێدا هەلویستەک هشکێ دژببەرى ئیڕادە و ئەجیندە و دیتنا دەولەتەکا مەزنا وەکى ئیرانێ هەبت؟! ئەرێ تشتەکێ لۆژیکیە بێژین: پارتى سەنگ و رۆلێ ئیرانێ نزانت؟!، هەمى کەف و گافێن ویێن ترسناک چاڤنەقینیێ لێ بکت کارەکێ سرۆشتیە؟!، ڤێجا چ ئەو پرۆڤەیێن تێکدانێ یێن ئاگر ل سەر سەرێ هەولێرێ باراندین بن، یانژى یێن ل پایتەختى و نەخاسمە ل دادگەها فیدرالیدا، ئیرانێ چاڤسۆریەکا دۆزەخى د قالبێ بڕیارێن توندێن ویرانکەر نیشا پارتى و کوردا هەمیان دایین!
نەخێر یێ تشتەک کێم ژ سیاسەتا عیراقێ و کوردستانێ بزانت، ژبۆى وى نەپێچێبوونا مە کوردان د هەڤڕکی و دژبەریا دەولەتەکا وەکى ئیرانێ یا دیارە، ڤیجا تو چ دبێژى گەر لایەنەک ژ کوردان هەڤڕک بت، مێژوویا وى لایەنى دۆپات دکت: کو هەمى دەمان حەسێب بۆ ئێرانێ و کاراکتەرێن نێڤدەولەتى کریە، ل گەل واندا هەردەم بەلێ و لەبێ ژى بوویە، دیسان یێ بچەک خواندنا پراکتیکى و براگماتیکى ژبۆ سیاسەتێ هەبت دزانت چ شارەزیی و حیکمەت د هشکهەلویستیێ هەمبەر ئیرانێدا نینە، کو ب چ ئاوایا ڕازی نابت ئەگەر هەڤالبەندێن ویێن نها پتر نوینەراتیا بەرژەوەندیێن وێ دکن ئەوژى (چارچۆڤەیێ هەماهەنگى – الإطار التنسيقي) و (يەکێتى) و هەڤپەیمانێن وانن حوکمى ل عیراقێ نەکن،
و دەستکێ دەرگەهێ کریارا سیاسى (سەرۆک کۆمارى) ژى دڤێت د دەستێ هەمان لایەنێ نێزێکێ وان بت. دیسان دێ دووبارە کین: ئەگەرێ وێ هشکهەلویستیا ناڤهاتى چیە؟، ب دیتنا من فاکتەرێ سەرەکى ژبۆ خالەکێ دزڤڕت ئەوژى ئەڤەیە: چونکى لایەنێ دیتر یێ ژ ئیرانێ بهێتر کو ئەمریکا و هەڤپەیمانێن وێنە، ل سەر نەرمهەلویستیێ ڕازى نەبوویە، ل ڤێرێ باشە گۆتنا ئەندامێ مەکتەب سیاسییا پارتى (فازل میرانى) بهینم زمان، دەمێ دبێژت: عیراقى چووینە د سندۆقەکا گرتیدا و كلیل داینە دەستێن خەلکەکێ ژ دەرڤەى وێ سندۆقێ، گۆتنا وى ڕاستە، نەک وى بتنێ ژى وە گۆتیە، لێ نە عیراقیان کلیل دانە ب خەلکێ بیانێ ڕا، بەلکێ وان بیانیان بهێزا خوە کلیل کرینە ددەستێن خوەدا و بەرامبەر هەمى کار و کریارێن چارەنڤێساز ئەو خوەدیێن بریارا داوینە، نەک عیراقیێن پەریشان.
لێ عیراقى ژى ژ سوجداریێ بەری نینن، دڤیا هەمى شیانێن خوە دابانا کارى – هەلبەت من بەحسێ هێزێن سیاسینە – ژ بۆ دەرگەهقوتانا هێزێن نێڤدەولەتيێن ڕاسیپەر (وەصى) ل سەر عیراقێ، هەمى هەوڵ ل گەل وان کربان، ژبۆ هندى دەڤۆکەک ل ڤێ بازنا کرتیا ڤالا ڤەببا، دا پڕسگریکێن مەزن چاڤێن خوە ل رۆناهیا چارەسەریێ ڤەکربان، نەک وەکى وێ کۆما مێریان یا ڕێکا مێریستانێ بەرزەکرین، هەر دبازنەیەکا گرتیا وێ کۆمێ ژ خوەڕا چێکرى دزڤڕن و دزڤڕن هەتا خوە دکوژن، بەلێ سیاستەمەدارێن مە، هەر گاڤا ڕێکا دیتنا خەلاسبوونا ژ قەیرانا سیاسى نەدیتن؛ ئەم پشتراستن ئەو خوە ناکوژن بەلکێ دێ گەل و وەڵاتى قوربانى خوە کن و وێران کن. ئەز بباوەرم بێى نەرماتیا سیاسى ژ ڕەخێ لایەنێن عیراقیڤە ژلایەکێ و ژلایەکێ دیترڤە سازانەکا (تەوافوقەکا) هەردوو جەمسەران (ئیران و ئەمریکا) دەرکەفتنا ژ بازنەیێ گرتیێ ڤالا ئەستەمە.