سه‌رهلدان مینا ته‌ڤایا شورشێن كوردان
عمر سندی
گه‌له‌ك لسه سه‌رهلدانا باشورێ كوردستانێ یا بهارا 1991ێ هاتیه نڤێسن گه‌له‌ك نڤیسین و شیكار لسه‌ر ئه‌گه‌رێن به‌رپابوناوێ و ئه‌گه‌رێن شكه‌ستنا وێ هاتینه وه‌شان لێ ل ئه‌گه‌رێ سه‌رنه‌گرتن و شكه‌ستناوێ و ده‌ستپێكرنا مشه‌ختبونا ملیونى دبه كودیتنا من جودا و جیاوازبه و دبه كو ببه جهێ ره‌خنێژى هه‌لبه لگوره‌ى هاوكێشه‌یا هه‌ر كاره‌كێ كارڤه‌دانێخوه هه‌نه گه‌لێ كورد لهه‌رچار ئالێن كوردستانا دابه‌شكریدا د سته‌مێ و بێ مافى ولژێر چه‌پوكێ نه‌دادوه‌رى و زورداریێدا دژى لێ هه‌ر پارچه‌یك ب پیڤه‌ره‌ك و جوره‌كێ لپارچا باشور سته‌مه‌كا بسه‌هم بو گه‌رگهایه پاكتاوا نه‌ژادى و جینوسایدێ كورد لباشورێ كوردستانێ لراستا رژێمه‌كا بێ وێنه د سته‌م و زورداریا خوه‌دا هاتبون سته‌م ببو سته‌مه‌كا به‌ره‌لاى ئانكو هه‌ربه‌رپرسه‌كێ رژێمێ دكارى لگوره‌ى دلێ خوه زورداریێ بكه ویێ وى بڤێت زورداریێ لگه‌ل بكه بێ كو كه‌سه‌ك حسابێ لگه‌ل بكه كو قوربانى تاكه‌ك یان كومه‌ك كوردانه هه‌رتشت درسته نه‌تنێ درسته به‌لكو جهێ ده‌ستخوشیێ یه …نمونه‌ژى ژبوڤێ سته‌ما به‌ره‌لاى بسه‌دانن به‌لكو بهزارانن ل سالا 1989ێ ئه‌فسه‌ره‌كى دوو ستێر لئاسایشا رژێمێ لزاخو دڤیا پلاوى بلند ببه 84 كه‌س ژسه‌رانسه‌رى پارێزگه‌ها دهوكێ هه‌ر ژ ئامێدیێ بگره و پێدا وه‌ره دهوكێ و سێملێ هه‌میژى دهوله‌كێدا كوم كرن كو تنێ جهێ بیست مروڤان تێدا دكر بتومه‌تا كو ئه‌ڤ كه‌سانه رێخستنێن ناڤخوى و سه‌ر ب حزبه‌كا كوردینه لێ هه‌ركه‌س دزانه كو سالا 1989 ێ سالا پشتى ئنفلێن ره‌شبو و تشته‌ك بناڤێ رێخستنێن ناڤخوى نه‌مابو لێ ده‌ما ڤى ئه‌فسه‌رى دیت كوكه‌س دانپێدانێ ناكه ئینا پلانا خوه گهورى وچاڤێ خوه بره سه‌ر گه‌نجه‌كى 22 سالى بناڤێ زه‌عیم فه‌تاح سندى كوهوگرێ من یێ خواندنا ناوه‌ندى و ئامادیێ بو ژناڤ كوما گرتیا ده‌رخست پشتى نیڤ ده‌مژمیرَێ زه‌عیم بسه‌ره‌كى هه‌رشیڤه و دناڤ به‌ته‌نیه‌كێرا ولاشه‌كى سار ڤه‌گه‌راند ئه‌ڤسه‌رێ دووستێ بده‌نگه‌ك بلند گوته وان ئه‌وێ ژوه دانپێدانێ نه‌كه چاره‌نڤیسێ وى ژیێ زه‌عیمى باشتر نابه و دووشه‌ڤ و دوو روژان ئه‌و ته‌رم هیلایه دناڤ گرتیانده و بڤى ئاواى هه‌موویان دانپێدانكرن كو به‌لێ ریكخستێن ناڤخوینه وبێ به‌ختى لخوه كرن لێ خوشبه‌ختانه ئه‌فسه‌رێ دووستێر سپێده‌هیا روژا 13.03.1991 ێ گهایه سزایێ خوه ژین و ژیارا خه‌لكێ باشورێ كوردستانێ دڤان تراجیدیانده ده‌ربازدبو و بڤى ئاواى بو لێ هه‌لبه‌ت خلكژى دره‌وشه‌كا هوسا گرانده ل فرسه‌نده‌كێ دگه‌رن كوژڤێ ره‌وشا ناله‌بار و پر سه‌هم قورتال ببن داگیركرنا كوێتێ ژئالیێ رژێما ئێراقێڤه و راوه‌ستانا ئه‌مریكا لدژى ڤێ داگیركرنێ وپاشێ پێكئانینا هه‌ڤپه‌یمانیه‌كێ لدژى رژێما ئێراقێ هنده‌ك ئومێد ژبو خه‌لكێ په‌یداكرن كورژێم بێته ژناڤچون وئه‌ڤ سته‌م و زورداریه هنده‌كێ كێم ببه لێ خودێكر سه‌روكێ رژێما ئێراقێ ژكه‌ربا خوه نه‌هاته خوار وهه‌ڤپه‌یمانان بسه‌روكاتیا ئه‌مه‌ریكا بریاردان كو كوێتێ رزگاربكن ئه‌وبو ل 17.01.1991 روژا روهن ل رژیمێ كاره شه‌ڤاتارى و ژكوێتى ده‌ركر پشتى كو لێ پشتى كو ته‌ڤایا ده‌ستگه‌ه و ئالاڤێن گرانێن سه‌ربازى په‌لخاندین وهێزێن هه‌ڤپه‌یمانان كه‌تنه ناڤ هنده‌ك ده‌ڤه‌رێن ئێراقێژى ئه‌ڤ لاوازبونا سوپاى هاتنا سوپایێ هه‌ڤپه‌یمانان شیعا ل باشورێ ئێراقێ ب فرسه‌نده‌ك زێرین دیت ول پرانیا ده‌ڤه‌رێن شیعه‌نشین سه‌رهلدان بناڤێ سه‌رهلدانا شه‌عبانى راگه‌هاندن لدژى رژێمێ كوئه‌ڤ بویه‌ره ژبوكوردان خه‌ونه‌ك بو ئه‌وبو ل 5ى ئادارێ ل راپه‌رین ده‌ستپێكر ول 13 و 14 ى ئادارێ ل زاخو دهوكێ بداوى هات و پرانیا باژارێن باشورێ كوردستانێ هاتن پاقژ كرن و رزگاركرن و كه‌ركیكا دل و قودسژى ل روژا 21.03.1991 ئانكو لروژا نه‌وروزێ هاته رزگاركرن بمخابنیڤه ل داویا مه‌ها ئادارێ ئازادى بداوى هات ودیسان باشورێ كوردستانێ كه‌ته بن ناڤ تاریستانێ وه‌كو ته‌ڤایا شورشێن كوردى لاپه‌رێ سه‌رهلدانێژى هاته وه‌رگێران.
مه ئه‌گه‌رێ سه‌رهلدانێ زانین كو چما خه‌لكێ باشورێ كوردستانێ راپه‌رین نهاژى پێتڤیه ئه‌گه‌رێن ژناڤچون شكه‌ستنا جه‌ماوه‌رێ سه‌رهلداى بزانین گه‌لو رژێما ئێراقێ سوپایه‌كى وسا بهێز هه‌بو كو بشێت ژ زاخو هه‌تانی راپه‌رین و گه‌رمیان ب دهوك و هه‌ولێر و سلێمانى ڤه؟ به‌رسڤ نه‌خێر سوپایێ رژێما ئێراقێ د لاوازترین قوناغدا ده‌رباز دبو ئێك ژ ئه‌گه‌ران ئه‌و ترس و تومه‌تا د دلێ خه‌لكێدا كو ژ هه‌ردوو بویه‌رێن ره‌ش به‌رجه‌سته بویه ئه‌وژى بویه‌رێ هه‌له‌بچه و ئه‌نفالان كو د هه‌ردوو بویه‌رانده چه‌كێ كێیاوى هاتبو بكارئانین كو ئه‌ڤێژى ترس وتومه‌ته‌ك مه‌زن ئێخستبى دلێ جه‌ماوه‌رى هزر دكرن كورژێم وى كارى دووباره بكه‌بتایبه‌تى وان روژان و لده‌مێ سه‌ركوتكرنا سه‌رهلدانا شه‌عبانى ئه‌مه‌ریكا داخویانیه‌ك دا وتێدا گوت :ئه‌م مایتێكرنێ دكاروبارێن ناڤخویا ئێراقێ ناكین ڤێ داخویانیێ سه‌روكێ رژێما ئێراقێ هاركر و ئالیه‌كدن جه‌ماوه‌ر بێ ئومێدكر و چه‌نگێن وان شكاندن.خاله‌كادن كوبیه ئه‌گه‌رێ شكه‌ستنێ پروپاگه‌نده‌و راگه‌هاندنا رژێمێ یابهێز و زانستى ولهه‌مبه‌ردا ئه‌مێ بێ راگه‌هاندن و نه‌زان دوارێ پروپاگه‌ندێدا دیسان خاله‌كادن یا هه‌رى گرنگ كو بمخابنیڤه كێم كه‌س ئاماژێ بودكن ئه‌وژى ئه‌وه دماوێ وان چه‌ند روژێن مه‌رێڤه‌به‌ریا گوند و باژارێن خوه دكرن هنده‌ك كه ژ كه‌مپێ دیاربه‌كر و موشێ و مێردین و سیواسێ خوه گه‌هاندنه ناڤ جه‌ماوه‌رێ سه‌رهلداى ب به‌هانا كو شرعیه‌تا شورشگێرى لگه‌ل وانه خوه رێبه‌ر و لیده‌ر دزانین و ئه‌ڤا هاتیه كرن به‌رهه‌مێ ویه و بچاڤه‌ك كێم ل جه‌ماوه‌رێ سه‌رهلداى مێزه دكرن و دكوكا خوه‌دا مروڤێن نه‌زان بین وهه‌ر هنگێ ده‌ست ب دزى و گه‌نده‌لیێ كرن وبه‌لگه‌ژى لبه‌ر ده‌ستێن منن وخوه‌كرنه سه‌رپه‌رشتكارێن شه‌رى من ئه‌ڤ دیارده بچاڤێن خوه دیت ل دهوكێ وسێملێ و زاخو خاله‌كادى دخوازم ئاماژێ پێ بدم ئه‌وه كوژ روژا مه باژارێن خوه رزگاركرین به‌ره‌لاییه‌ك سه‌یر په‌یدابو هه‌ر ژ شه‌لاندنا دام و ده‌زگه‌هێن میرى بگره هه‌تا دگه‌هیه خویندنگه‌هان وبه‌ره‌لاییه‌ك كه‌س بكه‌سێ نه‌یى ل داویێ كوروژا 13.03 باژارێ زاخو هاتیه رزگاركرن ول 14.03 باژارێ دهوكێ ژدل پیروز دكم