رەوشا ئیرۆیا باشووردوبارەبوونا تراژیدیا ئەزموونا “شێخ و قازی”ە!

موحسن ئوسمان

گەلۆ ئەم نوكە ل قووناغا “دیالۆگا نەخشەرێكا” یان ل قووناغا “نەخشەرێكا دیالۆگێی‌”نە؟ دیارە رەوشا ئالۆز و پێشبینیێن گوهەرینێن بیلانسا جەمسەرێ سەرماداری/ ئەمریکا، بۆ درستبوونا جەمسەرێ رووسی/ هێز و چینی/ ئابۆری دهێنەکرن. هەروها پرۆژەیێن گوهەرینا رۆژهلاتا ناڤین و قووناغا پۆستکۆرۆنا، ئەڤە هەموو بۆ مە ئاماژەنە، کو دێ نەخشەرێک و خەریتا رۆژهلاتا ناڤین گوهەرین کەڤنێ. مخابن کوردان، چ جاران نکاریە دەرفەتان بکاربینن و بەردەوامیێ پێ بدەن، مینا ئەزموونا شێخ مەحموود/ 1919 و قازی محمەمەد/ 1946. راستە ئەڤا ئیرۆ ل باشوور دهێتەکرن، گەلەک جودایە ژ هەردوو ئەزموونێن دی، چونکو ئەزموونا “شیخی و قازی”، پرانی ب دەستێ دەرەکی بوو، لێ ئەزموونا باشوور تەڤ ب دەستێ دەسەلاتا کوردی و دەرەکیە! لەورا دەسەلاتا باشوور، هیڤی و ژێیاتیا وەلاتی ئەنفالکرینە!هەڤالنۆ ل خوەکوژیا کوردان بنێرن، خوە ئەڤ رەوشا ئیرۆ ل سلێمانی/ یەکێتیێ بەرچاڤ دبیت، هەمان بەردەوامیا “یەکسەر و نەیەکسەر”ا، دژهەڤی و خوەکوژیا “جەلالی و مەلایی/ 1964 ــ 1966″یە! لەورا دبیت هندەک کەس و ئال، دلێ خوە ب ڤێ رەوشا ئیرۆ یەکێتی راستی هاتی خوەش بکەن، بەلێ پا ب تەڤ واتەیا پەیڤێ، کوردێن داری دبن پێن خوە را دبرن!ما گەلۆ کەس ژ خوە نا پرسیت، ئەڤ دەسەلاتە چەندین سالە فەروەریێ ل ڤی گەلی دکەت، کا ئەم کیڤە چووین؟ باشە ژ دەرڤەی شکەستن و بێمۆرالیا ئابۆریا سەربخوە، دژهەڤی، لاوازیا سیاسی، هلوەشیانا جڤاکی، بێمووچەیی و نەژێیاتی، کا مە چ بدەستڤە ئینایە! لەورا ئەڤ هەموو سالێن فەروەری و دەسەلاتا خوەمالی، بەلێ نە بەس ئەم نەچووینە پێش، بەلکو بۆ پاش ڤەگەریاینە! راستە ئیرۆ دیپلۆماسیا بەرهەمدار سەردەستبوویە، کو سیاسەتا مۆدێرن ژ ئەقلیەتا رکمانێ دەربازبوویە، بەلێ پا دیسان ژ سالا 1991 و تا نوکە، برینا دوبەرەکیا د ناڤبەرا یەکێتی و پارتی و د ناڤ پارتان ب خوە ژی دا، هەرا کوور دبیت. ژ بەر هندێ، دڤێت رێبەرێن کورد، هندەک دەست ژ پەراسیا خوەیا ستوور بەردەن و ل بەرژەڤەندیا گەلی بنێرن، چونکو ئەڤ پەراسیە ب “باوریا رکمانێ” هاتیە داگرتن. ئەڤە ژی کەشەکێ تۆند و ئالۆز درست دکەت، دیارە ئەڤە نکاریت کولتورێ “لێبۆرین و دلۆڤانی”ێ بەرهەم بینیت. ب گەلەمپەری، توورەبوون زالی سەر دەمارێن کاراکتەرێ مرۆڤێ کورد بوویە، چونکو گەلێ کورد پێشدەم بۆ چ پێشهاتان خوە بەرهەڤ نەکریە، لەورا ل هەمبەر هەر بوویەرەکێ سنگەپێ دبیت. ژ بەر هندێ، ئیرۆ سیاسەت ب تیتالێن کەڤنار و قەدەرا هەڤپار ناهێتەکرن. ئێدی ب ڤی ئەقل و دەستودارێ هەیی، فیشەکا دلۆڤانیا هلوشیانێ ل بەندا مە تەڤایە!ئیرۆ دڤێت، تەڤ پێکۆل ژ بۆ راگرتنا هەڤسەنگیا جڤاکی بهێنەکرن، چونکو تەڤنێ جڤاکی هاتیە تێکدان. مخابن هەموو بها و تەڤنێ جڤاکێ مە هاتیە هلوەریان، لەورا “هەژاری، بێزاری، دۆزبەردان و مەلوولی”، بوویە قەدەر و راستیا ژیانا خەلکێ دەڤەرێ. ئها ڤێ تێگەهشتنێ، ئاستەکێ “دژمنێ ئۆنتۆلۆگی” درستکریە و دەربازی گەوهەرێ سیاسەتێ ژی بوویە. لەورا ژانێن مە یێن بیۆلۆگی، ژ تراژیدیێن ڤی ئەقلێ سیاسی دهێن.هەرچەندە ئیرۆ گلۆبالێ چاخەکێ بلەز سەردەستکریە، بەلێ دیسان کورد ل بەرامبەر سەردەمەکێ راوستیای کەتینە گەمارا خەوێ، ژ بەر هندێ ژی دەرفەت ل پەی دەرفەتێ ژ دەستددەن. ئێدی ئەڤ تێگەهشتنە، دبنە رێکێن نێرین و سەرەدەریێ دگەل دۆست و دژمنان ژی. ئەم ل هەمبەر بوویەران راستی هلبژارتن و تێهزرکرنێ هاتین، ل ڤی دەمی دڤێت ئەم راڤەکرنا جورێن هلبژارتنا “بوون و هەبوونا خوە” دیار بکەین. ئەڤە ب خوە ژی، پرسگرێکێن رەوشێ‌نە، کو مرۆڤی راستی ڤێ دووریانێ دکەن. لەورا ئیرۆ بریار یا گرینگە، چونکو چارەیا گەلێ مە، دخوازیتە بریارەکا وێرەک و دیرۆکی. ئەڤ یەکە، دخوازیتە کەدەکا تیۆری و ڤەکۆلینا بنگەهێ ڤێ گرفتێ، چونکو ئەڤە گرفتەکا کوورە، خوە ب پرسێن مەزن راستی هشمەندێن کورد دکەت. ئەم ئیرۆ ل بەر گەفێن هلوشیانا ئەقلی‌نە، لەورا ئەڤ رەوشە ئێدی هند خوە ل بەر نەبەرپرسیاریا رێبەرێن کورد ناگریت، رێبەرێن کورد ژ بەر خوە ئاگەهـ ژ جڤاکی/ ملەتی نەمایە. شەنسێ مە یێ باش، جادا کوردی ژ سەرکرداتیێ هشمەندترە، ئەگەر نوکە دا ژ مێژە جارەکا دی تەڤنێ مە بیتە ریس!محسن ئۆسمانبەرلین، 2021.08.07