دەم نە هاتی یە ئیخوانی وەک رێکخستنەک پۆلیتیکی خوە هەلوەشینن؟

شەبان مزوری

بزاڤا ئیخوانیا وا زۆر نە مایە سەد سالیا خوە داگرە، کو لسەر دەستێ هاولاتیەک مسری بناڤێ هەسەن بەننا هاتە دامەزراندن. ئەڤ بزاڤە ژ کوکا خوەدا کو بزاڤەک ئولی و ترانس سنورە ژ بو پێشگرتنا بیزاڤا مارکیسی بگریت ل وەلاتێن تێن ناسکرن لژێر ناڤێ وەلاتێن موسلمان.

بهاتنا پارتا کومونیستا روس ( تایێ بەلشەڤیک ) ب سەروکاتیا لێنین بو سەردەستهەلاتداریا روسیا و ژناڤبرنا دەستهەلاتداریا قەیسەرێ روس ل ئوکتوبەرا ١٩١٧ هەژینەک بجیهانێ کەفت، تایبەت جیهانا سەرمایەداری. دوروست بونا وەلاتێن یەکگرتیێن سوڤیەت ل دوماهی یا سالا ١٩٢٢ بو گەفەک مەزن لسەر زۆر وەلاتان تایبەت وەلاتێن کو ژێرا هەیا ئەڤرو دبێژن جیهانا سێیێ، ژبەر کو بەشەک مەزن ژ وان کۆلۆنیێن وەلاتێن ئەوروپا بون و کەمەک وەلاتان سەربەخوەیەک سنوردار هەبویە، پاشان دەستهەلاتداریا بنە مالا، دکتاتورا، نە بونا ئازادیا، هەژاری….هتد، ئەڤە هەمی زەمینەک خوەش بو کو هزرێن مارکیسی بلەز بەلاڤ ببن لناڤا گەلێ ڤان وەلاتا.

وەلاتێن رۆژئاڤا ب پێشەنگی یا ئەمریکا کێم خوەندەڤانی و بێ ئاگاهیا گەلێن ڤان وەلاتا کارین تا راددەک باش سوڤیەت وەک وەلاتەک دژ هەمی ئول و خوداوەندا بتە ناسکرن. هەڤرکێن سوڤیەت ل گەل هەمی ئولا کارکرێن ژ چینێ تا مەکسیک، بسەدان سەنتەرێن ئولی دوروست کرن، پەرستگا ئاڤاکرن، کەساتیێن ئولی ئانینە پێش و خستنە د بەرژەوەندیا خوەدا و نوینەرێن وێ یێ لسەر دەستهەلاتێ.

ل جیهانا ئەرەبی کو پرانیا وان موسلمانن و ژ موسلمانا سوننە نە، بێگومان سئودیا ئەرەبی بو پێشەنگا ڤێ پروپاگاندێ لدژی هزرێن چەپ، زۆر کارکرن ژبو دوروستکرنا تەڤگەرەکا ترانس سنور لژێژ ناڤێ ئولا ئیسلامێ. ئارمانجا وەلاتێن رۆژئاڤا و دەستهەلاتدارێن ڤان وەلاتا ئەو بو دو چیچکا ب بەرەکی بکوژن، شوینا خەلکێ هەژار و بەلەنگاز داخوازا مافێ خوە بکەن، باشتر بو بو وان خەلکێ بەردەن هەڤ. راستە سەرکێشێن بزاڤا چەپ وێ سەردەمێ و تا ئەڤرو رۆژ کەسێن زانا و خوەندەڤان بون لێ ئەندام و لایەنگرێن وان ژی چینا کێم خەندەاڤان و کێم دەرامەت بون. بەرەیێ ئیخواناژی کەسێن سەرکردە خوەندەڤان بون و پێشەنگێن ئولی بون د هەمان دەم دا ئەندام و لایەنگرێن وان ژ هەمان چینا نە خوەندەڤان و بێ دەرامەت بون.

ئەڤ هەردو بەرە بەردان هەڤ، ب سەدان هزارا ژ خەلکێ بەلەنگارز بون قوربانی، لهەمان دەمدا دەستهەلاتدارێن ستەمکار ژێر ناڤێن جودا کارین سەرکەفتنانە بەردەوامی یێ ب دەستهەلا خوە بدەن. چونکە شوینا خەلک هەمبەر ستەمکارا راببا، جڤاک هاتە دابەش کرن و دەستهەلاتدارێ ستەمکارێ هاتە ژبیر کرن. لایەنێ چەپرەو لایەنێ ئولی ب کەڤنە پەرست و پاشڤەما تاوانبار دکر، ل لایێ دی ئولداران کەسێن چەپرەو وەک بێ ئول و خودێ نە ناس بناڤدکرن. هەردەما لایەنەک ژڤان بهێزتر دبو ژ لایەنێ دی، دەستهەلاتدارا پشتگیریا لایەنێ لاواز دکر ژبو بەلانسەکێ راگرا و ئەڤ شەرە لناڤ جڤاکێ بەردەوام بیت. ئەگەر ئەم تەماشەی پرانیا وەلاتا بکەین دێ بینین ل ژمارەک زۆر کێم ژ وەلاتا ئەڤ شەرە بسەرکەفتنا لایەکی بو دەمەک کورت بدوماهیک هاتی یە.

ئەرەبستانا سئودی و هەما بێژە هەمی وەلاتێن کەنداڤا پارسی هەیا بەریا ٢٠ سالان پشتگرتی یا ئیخوانا دکر، لێ پشتی ژناڤ چونا وەلاتێن یەکگرتیێن سوڤیەت ل سالا ١٩٩١ و لاواز بونا بەرەی چەپرەو ل هەمی جیهانێ، ڤان وەلاتا پشتگیریا ئیخوانا دکر رابون رەوتا سەلەفی بهێز کرن ژبو شەرێ ئیخوانا بکەن و وانا وەک کافر بناڤ کەن ژ بو ببنە دەهول قوتێن دەستهەلاتدارا. نوکە شەرێ هەرێ گەرم، شەرێ سەلەفی و ئیخوانایە پشتی ئیخوان ل چەند وەلاتێن موسلمان هاتین سەر دەستهەلاتێ. جهێ مارکیسیێن دوهی ئەڤرو ئیخوانی یا گرت و جهێ ئیخوانیێن دوهی ئەڤرو سەلەفی یا گرت. لێ دەستهەلاتدارێ دوهی و ئەڤرو هەمان ستەمکار، تالانکەر و زۆردارە لژێر ناڤێن جودا.

بکورتی و بکوردی بمن ئەڤرو باشترە ژ سوبە کو ئیخوانیێن کورد ل هەر چوار پارچێن کوردستانێ خوە بهەلوەشینێن وەک رێکخستنەک ئولی و دەست بدەن هێزێن دن یێن سڤیل و سیکولەر ژ بو پاراستنا خوە و پێشڤە برنا وەلاتێ خوە و بەردەوامبن لسەر ئول و بیروباوەرێن خوە.