(دیاردا خوكوشتنێ وبریكرن وئاسەواریێن سایكولوجی))
پەیبەرێ پەنابەڕ
خو كوشتن دیاردەكا دەرونیە وجڤاکی یە ،دگەل پەیدابونا گەردونی وپەیدابونا ڵاندكا مروڤایەتیێ ئەڤ دیاردە هەرهەبویە وبەردەوامە وهەول وبزاڤ بەردەوام هاتینە كرن ژ بوی بن بركرنا ڤێ دیاردێ لێ ئەنجام نەبوینە ،خو كوشنت ب كوپیكێ كارەساتا مروڤایەتیێ وخەم وخەفت وبێزاریا تاكە كەسی دهێتە هژمارتن وەک پەتایەكا ترسناك وگوژندەیە دكەڤیتە سەرهزرو سینگێ گەلەك كەسان و چرایێ ژیانا خوە و بەختێ خوە ب دەستێ خوە ڤەدمرینن. ڤێ دیاردێ رەهێن خوە هەنە دناڤ كویراتیا دیروكێ دا. زانایێ ئەنسروپولوژی) مالینوڤسكی( ل) 1949 )ئاماژە یا ب هوزا) تروبریاند( كری بوخوكوشتنێ.. ( دبێژیت.. خوەكوشنت لنك جڤاكێ)ئەلدوبو( لژێریا ئەقیانوسێ باسڤكی بەربەڵاڤە ،هەروەسا دناڤ چڤاكێ )الویر( ل )ئەفریقا ( بەربەڵاڤە بتایبەت ئەگەرئێك دەست درێژیێ بكەتە سەرناموسا خزم وكەس وكارێن خوە دێ نەجاركەن خو بكوژیت،لنك )ئەسكیمویا( ل )باكورێ ئاسیا( مروڤێن دان ئەمر ژئەجنامێ نەخوشی وبرسێ خوە دكوژن ) ڵ ئەمریكا(دناڤ هوزا هندیان دا كەسێن ناڤدار دەما دمرن خزمەتكارێن وان ژی خوە دكوژن ودناڤ گورەكێ دا ڤەدشێرن داخزمەتاوان بكەت. ل هندستانێ( ژی دەما زەڵامێ ژنەكێ دمریت ژن ژی خوە دكوژیت ژبوی دەربرینا ڤیانا ژنێ بو زەالمێ وێ . ل یابانێ( ژی دناڤ )سامورای( دا درێورەمسێن كەلتوری داخوە دكوژن بو یادگاریا وێ روژێ، ل (عەربستانێ) ژی دیسان ئەڤ دیاردە هەیە خوەكوشن وپەقاندن دبیتە ئاڕمانجا جیهادی وچونابهەشتێ.دیسان گەلەك ژ زانا ژی خوە كوشتیە مینا(سوقرات ،بروتس،سینیكا،كاتو..هتد) دیسان كەسانێن سەركردە وئولدار وهەلبەستڤان خوەكوشتیە،زوربەیا كەسان وەسا هزردكەن كو خوە كوشتن ژنشكەكێ ڤە پەیدا دبیت لێ ئەڤ بوجونە نەراستە ژبەركو تەنها مروڤ خوەدیێ هزرو هش وژیرە وهەركار وكریارەكا بكەت ب باشی هزریێن خوە تێدادكەت باشی ئەنجام ددەت، پاشی ڤان ئاسەوارێن ل ژێر پەنایێ بوخوكوشتنێ دبەت:
_ 1-پرانیا جارا باسێ خوە كوشتنێ دێ لنك هەڤال وبرادەریێن خوەكەت.
2-بەردەوام دێ بێژیت مرن خوشترە ژڤێ ژیانێ. 3-پەیدابونا خەموكیێ وبێزاریێ ودامانێ
. 4 -گرنگی نەدان ب سەرو بەریێن خوە و تەندروستیاخوە
. 5 -نە نەفسنت وئەگەربنڤیت دیتنا خەونێن نەخوەش
. 6 -ئاڵوزیا جەستەیی وكێم خوارنێ
. 7 -خوە ڤەگرتن ژخوشیاو رەڤین بوكونجێن تاری
. 8 -پەیداكرنا هندەك ئامیر وكەرەستێن خوە كوشتنێ میناك(چەك،سوتەمەنی، ژەهر، حەب ودەرمان..هتد) لێ زورجاردەستهەڵات بەرپرسە ژبەركو نەدورە ژبێ كاری وئاڵوزیا مادی بیت ،زورجار دەیك وباب وخێزان بەرپرسن ژبەركو داخوازیێن وی بشت گوه هاڤیتنە ،زورجار باوەری ژبەركو دگوتارو سمیناڕێن ئاینی دا یاپێتڤی بو ڤێ دیاردێ نەكریە ژئاڵیێ شەرعی وحەڵاڵی وحەرامی یێ ڤە ،لێ هەرچەوا بیت چڤاكێ مەژی ژڤێ دیاردا نەشرین بێ بەش نینە وبەلكو خوەكوشنت وسوتن یابویە مودیل درەفتاران دا.. نزانن كا ئەو چرایێ بومروڤی هەل ڤەمراندنا وێ ژئالیێ مروڤی ڤە ئارمانجەکێ ل پاش خوە دهێلیت یان ژی گوتگوتكێن كرێت و رك وكینێ وتێكدانا ژیانا هندەكێن دی ل پاش خوە دهێلیت ،زورجار ژی ل نك مە (ژنا دووگیان خوە سوتیە وخوە ب زاروك ڤە شەوتاندیە. ئەرێ مائەڤە نەمەستڕین تاوانە وناهێتەدەربرین،لێ دڤێت هەركەسەك ل گور بسپوری ونەبسپوریا خوە هەول ب دەت ڤێ دیاردا نەشرین دناڤ جڤاكێ خوەدا ڵادەین ژبەركو مەستڕین مەترسیە ل سەر سایكولوژیا تاک و جڤاكی ..وەئەڤ دیمەنێن كرێت ژبەرجاڤیێن مەناچن.. ویاریكرنەكە ل سەر خوسارەتێ وهیج وپوجە وبێ ئارماجنە ..وخودیركرنەکەژ جیهانەك وگەجنینەكا پر خوشی وكامەرانی وبەختەوەری . هەول دە لنك تەنە پەیدا نە بوو ل كیشوەرەكێ دی پەیداكە ..ودگەل ژیێ خوە شەری نەكە خودان ئیڕادەکا پوڵاین بە ژبەڕکو کەسانێن بڕاوە و خوش بەخت ئەون یێن کو سەڕکەفتنێ د ژیاێ دا دئینن نەک دناڤ ژیانێ دا وندا دبن .