بۆچی بگەهتە ڤی ڕادەی؟

مهەممەد چەلکی

درێژبوونا هەر قەیرانەکێ پەیوەندیا هەی ب شێوێ سەرەدەریکرنا وێ تەخا سیاسییە یا سەرکرداتیا وەڵاتی دکەت.

قەیران ژ ڤالەهیێ یان سەپاندنا وێ ژ لایێ نەحەزاناڤە یان بێژین تابویرا پێنجێ و یێن چاڤ ب پێشکەفتن و لۆتک هاڤێتنا پێشکەفتنێ د هەر بیاڤەکی دا نینە، بەلکو خوەدی و سەرکردێن سیاسی بەرپرسیارن کو نەشێن دویری بەرژەوەندێن خوە یێن نێزیک و دویر ب پێنگاڤا مێریەکێ ژی دویر بکەڤن.

درێژترین قەیران د دیرۆکێ دا ئەڤ قەیرانەیە یا بەروکا حوکمەتا هەرێما کوردستانێ گرتی د هەر بیاڤەکی دا(٢٠١٤- ٠٠٠٠). ژ بلی درێژیا دەمێ ڤێ قەیرانێ یا سەیر ئەوە هەر لایەنکێ بەرپرس بزاڤێ دکەت، ئەگەرێن ڤێ قەیرانێ پال ددتە لایەنێ دی و تابویرێ پێنجێ و قەوانا ژ هەموویێ بێزارکەرتر ژی و بوویە وردا سەر زمانێ ڤان بەرپرسێن شویشتی ژ بەرپرسیاریێ حوکمەتا ناڤەند گونەهبار دکەن.

پێ نەڤێت حوکمەتا ناڤەند هەلگرا گەلەک بەرپرسیاریێیە لێ نەهەموویێ و ئامادەیا حوکمەتا ناڤەند بۆ چارەسەرسەریا هەر پرسەکێ ئامادەیا خوە نیشاندایە، لێ ئەو شاندێن هەرێم ڤرێدکتەتە بەغدا دبێ بریارن و چوونا وان یا بێ مفایە و هەتا گەهەشتی وی ڕادەی کو شاندێ حوکمەتا ناڤەند گۆتییە شاندێ هەرێمێ هەڕن هینگێ وەرن دەما هەوە بریارا واژووکرنێ هەبت!!

وەک دیار و عەیان بۆ هەر کەسی حوکمەتا هەرێمێ یاریا ب دەمی دکەت، وەک ستراتیجیەت و زێدەباری یاریکرن د گەل ناکۆکیان کو ئەڤێ سیاسەتێ بەردەوام کورد گەهاندنە سەر هەڕفتێ هەڕفتنێ و ژ دەستدانا تەڤایا وان دەستکەفتیێن ب خەبات و قوربانیدانا ڤی مللەتی هاتینە شکەڤا کوردان و باشترین نموونە دانوستاندنێن ١٩٧٤ێ و شەرێ عێراق- ئیرانێ (١٩٩٠-١٩٨٨) کو ژ هەموویان ئەم دەست ژپیا درێژتر زڤڕین.

دزانم ئەڤا ئەز دبێژم دێ گەلەکان تۆڕەکەت و هەر وەکو ئەز هاتیمە وەسفکرن ژ لایێ هندەک برادەرانڤە ب (ئەزماندرێژیێ) لێ چونکو کورد و کوردستان و رزگاربوونا وێ بۆ من خەم و کۆڤانە من چ باکی ب کەسێ نینە و وەکو کورد دبێژن:” سەگ دڕەوت، کاروان برێکا خوە دچت.”

هەر دەستهەڵاتەک ژ بلی یێن پەیرەوا دیمۆکراتیێ و دەستە دەستکرنا دەستهەڵاتێ ب ئاوایەک ئاشاتیانە دکەن، تەڤ ب ئاوایەک سیستەماتیک قەیرانان بەرهەم دئینن، هەر وان قەیرانان ب لەشکەرێ مەلاق و پەیڕەوکرنا خەتتماندنا هەر بیاڤەکێ ئازادی و رەخنێ ل دەستهەلاتێ وەک سەرکەفتن و خوەڕاگری ددەنە پەژراندن. نەگرنگە کا وەڵاتی و رەوشا کمباخا قەیرانێ چ باندور ل سەر هەر سکەتەرەکا ئابووری، پەروەردەیی، ساخلەمی، جڤاکی، وەرار و …. هتد ب ئاوایەک نەگەتیڤ هێلایە یا گرنگ ئەو سەروقودیشمێن رەوش گەهاندیە سەر هەرفەتێ مەترسیدار ب پەهلەوان و خوەڕاگر و پەسنێن نازیان و سەدەمیان بۆ دهاتنە کرن و دانپێنان شەرمێ ژ خوە بکەن بۆ ڤێ پێلا پەسنداری و حەیران(قوربان) بوونێ.

ناهێت ماندەلکرن کو حوکمەتا ناڤەند، دەولەتێن دەورەبەر و نەحەز تم د ئامادەباشیێ دانە بۆ کورۆپەکرن و قالبدانا پێشکەفتنا هەرێما کوردستانێ و ڤەگەراندنا وێ بۆ باوەشا حوکمەتا ناڤەند و بزۆتپێشکرنا ئاگرێ ناکۆکیێن نابەینا هێزێن هەرێمێ یێن سیاسی و دەستهەلاتدار. هەر دەستهەڵاتەکێ تا یێن وەڵاتێن دیمۆکرات ژی ژ پەستێن دەولەتێن دەوروبەرێن خوە و هێزێن کارتلێن ئابووری بۆ ئاراستەکرنێ بەر ب بەرژەوەندێن خوە، هەموو ئالاڤان بکار دهینن. بۆ بەرسڤدانا هەر گەفەک و پەستێن دەرکە و ناڤخوە حوکمەتێ بەرنامەکێ تەکوز یێ پێشکەفتنێ و ب گەرخستنا هەر سکتەرەکی و باشترکرنێ و فەراهم کرنا ئازادیێ و ئازادیا کاری و گەهەشتنا پێزانینان ئانکو بەرسڤا هەر پەستەک و گەفەکێ ژ لایێن هێزێن نەحەز ڤە، فەراهم کرنا ئازادیێ و پێشکەشکرنا باشترین خزمەتگوزاران بۆ وەڵاتیان ئانکو وەڵاتی و خوەش گوزەرانیکرنا ژینا وەڵاتی ببتە ئارمانجا حوکمەتێ. مخابن حوکمەتا هەرێمێ نەشیایە وەڵاتی دلخوەش و ژینەکا هەژی و ئارام پێشكێش بکەت.

سەرباری وێ هەوا پەسندان و بلندبوونا دەنگێ مەلاقا بۆ هەوا چاکسازیا هێشتا حوکمەتا هەرێمێ نیڤ پێنگاڤێ بەرەف سکتەرێ بنگەهینێ چاکسازیان نەبوویە ئەو ژی سکتەرێ ئابوورێیە، ژ خوە بەحسێ چاکسازیا ئێککرنا هێزێن پێشمەرگەی ل بن سیهوانا حوکمەتێ هێشتا هەر نەگەهشتیە بەردەرێ “کۆچکێ باڵاڤیان”، سەرەڕای پەستێن هێزێن هەڤپەیمانان ب سەرۆکاتیا ئەمریکا بۆ ئێککرنا هێزا پێشمەرگەی.

هەلبەت نە لەشکەرێ مەلاقا و نە ژی بۆریزانا هێزێن سیاسی ڤێ رەوشا قالبدانا حوکمەتا هەرێمێ ژ لایێ حوکمەتا ناڤەند و پەستا دەولەتێن دەوروبەر نەک بەحس ناکەن بەلکو هەر ل سەر دەهۆ دوا خوەنە ژ ڤەدیتنا پەسنێن قەلەو و ناڤکرنا هندەک بەرپرسێن ڤێ حوکمەتێ وەک فەریادڕەس لێ ل ئالێ دی ئانکو ئالێ ڕاستیا رەوشا ئەڤرۆ یا هەرێمێ و قالبدا وێ گەهەشتیە نێزیکی وێستگەها دوماهیێ ئانکو زڤرین بۆ باوەشا حوکمەتا ناڤەند.

ل سەر ڤێ رەوشا خرابا هەرێمێ و قالبدانا وێ ژ لایێ حوکمەتا ناڤەندڤە، هەلبەت ئەڤە بەرهەمێ شاشیا سیاسەتا حوکمەتا هەرێمێیە کو تم نەبان بوویە ل کێش و بێشێن هەڤ رویش دبن و لەیزتن ل سەر ناکۆکیان کو بوویە ئێک ژ سیمایێ سیاسەتا کوردان د ڤان ٦٠ سالێن دەربازبووی دا.

ل سەر رەوشا هەنوکەیا حوکمەتا هەرێما کوردستانێ رۆژناما زی ئێکۆنۆمیستا بریتانی د داوی هەژمارا خوە دا ڕاپۆرتەک بەڵاڤکریە و ئاماژە دایە بزاڤێن حوکمەتا عێراقێ بۆ قالبدانا وێ یا ڕادێ ب پارێزگەهکرنا هەرێمێ وەک پارێزگەهێن؟عیراقی.

ڕاپۆرت پێداگیریێ ل سەر سیاسەتا شاشا هەرێمێ یا ناڤخوە و دەرڤە دکەت کو بوویە سەدەم ئێدی هەڤپەیمانیا شەرێ دژی داعشێ پشتا خوە بدنە کوردان. ڕاپۆرت پێداگیریێ دکەت کو حوکمەتا هەرێمێ رۆژ بۆ رۆژێ ژ پرەنسیبێن دیمۆکراتیێ دویر دکەڤت و هەموو سکتەرێن ئازادیێ و ئازادیا ئابوورێ دگرتینە و زێدەباری ناکۆکیێن سیاسی و پارڤەبوونا سیاسیێن کورد ل سەر باسکێن جودا جودا و هەر ئێک لایێ دی گونەهبار دکەت بۆ ریپا خرابا هەرێما کوردستانێ.

رەوشا حوکمەتا هەرێمێ گەلەکا خارابە و مەترسی ل سەر دەستکەفتێن سیاسی و ئابووری ئەوێن مایین ژی زێدە دبن، تەنێ رێکە چارەیەک مایە ئەو ژی هێزێن سیاسی و جڤاکێ مەدەنی یێ کوردستانێ ل هەڤ بجڤن و مایفێستۆیەکا هەڤکارکرنێ ل گۆڕەی بەرژەوەندێن بلندێن نەتەوا کورد دابرێژن و کار پێ بکەن، ئەگەر نە قالبدانا حوکمەتا هەرێمێ دێ بتە ڕاستی و ئێدی چ قازانج تێدا نینە پاساوان بۆ ڤان فس فس پالەوانێن ژ شەمای نەرمتر بەرامبەر داگیرکەران ببینین. پرسیارا ئەڤرۆ ئەڤەیە: ئەرێ دەرفەتێن هەڤ کارکرنێ ل نابەینا هێزێن سیاسی یێن کوردی نینن؟ بەلێ یێن هەین، لێ بەرژەوەند ئەڤرۆ بوونە سنگرە درێکا ئێکگرتنێ دا و بۆچی بگەهتە ڤی ڕادەی؟

١٩-٠٨-٢٠٢٣