ئەرێ مانا ئەمریکا ئان چونا وێ دێ چ کاریگەریا خو هەبیت ل سەر هەرێما کوردستانێ دهەڤکێشەیا ئیرانی تورکیدا؟.
سامی رێکانی
دێ ئەمریکا چ پێنگاڤەکا نوی هەبیت بەرانبەری هێرشێن بەرەی ئیرانی دژی مانا وێ لعیراق و هەرێمێدا؟.
*عیراق و هەرێما کوردستانێ دهەڤکێشەیا (ئیرانی ، ئەمریکی، تورکیدا) دا بەرەف کیڤە؟
وەک هەمی دزانن عیراق و هەرێما کوردستانێ پشتی ٢٠٠٣ یابویە گورەپانا هەڤرکیا هەرێمی و ناڤدەولتی، بەلێ ل عیراقێ بگشتی دێ بێنین کو ئەژمونا ئیرانی یا شییای قوناغ بو قوناغێ کونترولا بریارا ئیدارەدانا عیراقێ بکەت، دگەل بێ دەنگی و برێکەفتن و رازیبونا ئەمریکی هەتا رادەکێ.
ئەما ل سەر ئاستێ هەرێما کوردستانێ دێ بینین ئەڤ هەڤرکیە هێشتا یا بەردەوامە، بتایبەت دناڤبەرا ئەزمونا تورکی و یا ئیرانی، یا کو هەرێمێ پتر بەرەف دابەش بونێ ڤە دبەت روژ بروژ دگەل هەو لێن ئەمریکی یێن بەردەوام بو راگرتنا ڤی بەلانسی لبن سیبەرا خو .
پسیار ل ڤێری ئەوە ئەرێ دێ ئەمریکا چ هەلویست هەبیت بەرانبەری ئیرانێ ل عیراقێ و هەرێما کوردستانێ ؟.
ئەرێ دێ لەشکەری خو ڤەکێشیت ئان دێ هەلویستەک دی هەبیت؟.
ئەرێ پاشە روژا پەیوەندیێن بەغدا وهەرێمی دێ بەرڤ کیڤە چن لبن گڤاشتنێن ئیرانی و تورکی؟.
بەرسڤا ڤان پرسا و چەند پرسەکین دی دێ بینن دڤێ نڤیسینا مە یا درێژ دا.
یا دیار پشتی کونترولکرنا دامودەزگەهێن دەستهەلاتێ ( پەرلەمانی، حکومی، قەزائی) ل عیراقێ ل دەمێن بوریدا، ئەڤرو وان گروپێن وەلائی یێن سەر ب ئیرانێ ڤە شییاینە کونترولا حکوماتێن خوجێی ژی بکەن پشتی ڤان هەلبژارتنێن پارێزگەها و برێککەفتن دگەل هەڤپەیمانێن خو یێن(شیعەو سنە و کورد)، دمعادلا عیراقیدا.
یا مای ئەڤرو ئیران برێکا وان گروپا کاربکەت بو سەپاندنا ئەژمونا خو لسەر هەرێما کوردستانێ ژی، ئەوژی وەک هەولەک دا گورەپانا عیراقی بتەمامی بکەڤیتە ددەستێن گروپێن سەرب وێڤە، و عیراق بهەرێما کوردستانێ ڤە بو وێ وەک لبنانەکا دی لێ بهێت .
ئەڤ چەندە ژی پێنگاڤەکە ژهەولێن ئیرانێ بو زڤراندنا هەرێمێ بەرەڤ بەغدا ڤە پشتی قوناغەکا دویر بەرەف ئەژمونا تورکیڤە چوی ژلایێ ئەمنی و ئابوری و سیاسی ڤە پشتی هاتنا داعشێ، ب تایبەت ل زونا زەر و یا کو ئیران دبینیت ئەڤ چەندە بویە هوکارێ لاوازبونا زونا کەسک و ئەزمونا ئیرانی لهەرێمێ.
ئەڤر و بتایبەت پشتی دەرکرنا داعشێ ئیران بهەمی سیاساتیین خو یا کاردکەت بو زڤراندنا هەرێمێ بەرەف دەست هەلاتا بەغداڤە، و بدوماهی ئینانا ئەزمونا تورکی و دگەلدا ژی هەمی بنیاتێن دی یێن بریکا دەولەتێن روژ ئاڤا و عەرەبی هاتینە دڤێ دەڤەرێدا بێی بەغدا.
*بوچی ئیرانێ دڤێت کونترولا عیراقێ و هەرێمێ بکەت؟
ئێک- عیراق بو ئیرانێ دەرگەهێ سەرەکیە بو بەردەوامبوونا رێکا وێ یا ئستراتیجی ( تەهران-بەغداد- دیمەشق- بەیروت- سەنعاء) ژلایێ ئابوری و ئەمنی و ئیدیولوجی و نەتەوی عەقیدی ڤە، بتایبەت دهەڤرکیا هەرێمیدا دناڤبەرا سێگوشەیا عەرەبی تورکی فارسی ژلایەکێڤە ، و د یاریا هەڤرکیێن ناڤدەولەتی ژی لسەر ئاستێ جیهانی دناڤبەرا ئەمریکا و ئوروپا و چینێ و روسیا دا ژلایەکێ دیڤە، ئەڤەژی گرنگیەکا تایبەت دەتە عیراقێ بو پروژێن ئیرانی.
دوو- ئیرانێ دوو پروژێن دن یێن مەزن و ئستراتیجی ب عیراقێ هەنە دقوناغا نویدا هەردو ژی ئابوری ئەمنینە ب تایبەت عیراق دێ ئیرانێ ب دەریایێن ڤەکری ڤە گرێدەت وەک دەریایا سپی، ئەو پروژە ژی ئەڤەنە:
١: هەڤپەیمانا شنگهای و برێکس و رێکا حەریر و گرێدانا وێ ب دەریایا سپیڤە ئەوژی بێی عیراقێ ئەڤ چەندە ناچێبیت
٢: ئیرانێ دڤێت کەرتێ غازو گازا عیراقی بگشتی و یاهەرێما کوردستانێ ژی بتایبەت ب ئێخیتە ددەستێن کومپانیایێن چینی دا، ئەڤە ژی بو ئیرانێ گەلەکا گرنگە ئەو ژی لبەر ڤان ئەگەرا:
- هاتنا چینێ بو پاراستنا کومپانی و پروژێن خو ل عیراقێ و ب رێککەفتن دگەل ئیران و بەرەی وێ دعیراقێدا دێ لسەر حسێبا پروژە و مانا ئەمریکا بیت
- دێ ئیران شێت پارێن عیراقی پتر بکارئینیت بو شکاندنا دورپێچا ئەمریکی دژی ئیرانێ بتایبەت ئەو پارەیێن لدەف چینێ ناچنە بەنکا فیدرالیا ئەمریکیدا وەک ڤێگاڤێ و دێ ئیران بساناهی بدەست خو ئێخیت ب رێکا جەماعەتێن خو ل عیراقێ.
- د هەمان دەمدا ئەو رێگرتنێن ئەمریکا ددەتە بەر عیراقێ دا پارێن خو رەوانەی ئیرانێ و لایەنێن سەرب وێڤە ل سوریا و لبنان و یەمەن و گەلەک جهێن دی نەکەن، ئێدی چ کاریگەریا خو نابیت.
- هەر وەسا دێ ئیران شێتن ب رێکا عیراقێ گازو غازا خو ژی فروشیت بێی توشی رێگرتنێ ببیت، و بەرامبەری وێ ژی دێ کومپانیێن چینی و گەلەکێن دی ژی شێن ل ئیرانێ ژی کارکەن بێی توشی سزایێن ناڤدەولەتی ببن.
- بەرامبەری ڤی کاری ئەگەر هات و سەر گرت، چین ئامادەیە شرینیەکا مالی هەتا ٧٠ ملیار دولارا وەک عمولە بدەتە هەر لایەنەکێ بشێت ڤی کاری بو ل عیراقێ مسوگەر بکەت، و ئیران دێ بیتە خودانێ ڤێ عمولێ.
- عیراق دێ بیتە گورەپانەکا مەزن بو هێزێن سەرب ئیرانێڤە هەرگاڤا بڤێت دێ تێکدانا ناڤخویا دەولەتێن عەرەبی کەت بتایبەت ئەوێن شیعە دناڤدا.
و ژلایەک دیڤە ژی دێ ئیسرائیل و ئەمریکا نەچارکەت کو دانوستاندنا ل گەلدا بکەن لسەر پرسێن گرنگ ب دەڤەرێ ڤە.
بو وێ چەندێ ژی ژبودجێ عیراقێ یێ ڤان سێ سالا حکومەتا سودانی مەزترین میزانی بو جەماعەتێن حەشدێ تەرخانکرینە و بتایبەت بو کرینا چەکی و ڤەکرنا زانکویەکا سەربازی و ڤەکرنا مەسترین بنگەهێ لەشکەری ل نێزیک سنورێن سعودیە و کویت، وچاڤەرێیە ل ئەڤ سالەدا بهێتە جهبەجهکرن.
*مەترسیا ئیرانێ د چ دایە؟
- مانا ئەمریکا ل عیراقێ رێگرە بەرامبەری تەمامکرنا پروژێن ئیرانی و ئستراتیجیاتێن وێ ل دەڤەرێ هەمیێ، بەلێ دهەمان دەمدا ژی نەڤێت گڤاشتنێن خو ل سەر ئەمریکا بگەهینیتە وی رادەی کو بێی رێککەفتن خو ڤەکێشیت، ئان بەری بەغدا کونترولا هەرێمێ بکەت ل گورەی بەرنامێ وێ دڤێت.
- مەترسیا ئیرانێ ب هاتنا لەشکەرێ ئەمریکی بو ڤێ دەڤەرێ ب شێوەکێ مەزن ل ڤێ دوماهیێ یا بو یە رێگر بو هەمی رێکێن دەریای لسەر گازو غازا ئیرانێ و ئەڤە ژی دێ وێ توشی خو رادەستکرنێ کەت ئەگەر رێکەکا دی یا بەدیل نەبینیت، رێکا بەدیل ژی هەر عیراقە.
- -بریارێن بەنکا ئەمریکی و مەرجێن داناینە لبەر عیراقێ هەتا پارێن عیراقی ل بەنکا فدرالی بو بەنکێن عیراقی رەوانە بکەت دێ ئیرانێ و هێزێن چەکدارێن سەر ب وێڤە توشی شکەستنێن مەزن کەت
- -خالا دی مەترسیێن ئیرانی زێدەتربونە پشتی تەرخانکرنا کوژمەکێ پارەی ژبودجێ ٢٠٢٤ ژلایێ ئەمریکا ڤە بو دابینکرنا کەرستێن بەرەڤانیا ئەسمانی بو عیراقێ و دناڤدا ژی بو پێشمەرگەی، ئەڤەژی بویە جهێ مەترسی ونەرازیبوونا ئیرانێ و لایەنێن سەر ب وێڤە لعیراقێ، وهەتا تورکیا ژی.
- ئەمریکا ل گەل تورکی پروژەک ل سوریێ هەیە و کار ژی لسەر دهێتەکرن مەترسی هەیە کو ئەو پروژە روژەکێ هەرێما کوردستانێ ژی بخوڤە بگریت یا کو بنگەهێن لەشکەرێن تورکی بەردەوام لڤێ هەرێمێ بەرەف زێدەبونڤە دچن. و هاتن و چونا لەشکەری ئەمریکی ژی دناڤبەرا دەڤەرێن کوردی ل سوریێ و هەرێمێ رێکەک ئیستراتیجی و پیکڤە گرێدایە و گرنگیەکا مەزن هەیە بو رێگرتنا هەر پروژەکێ ئیرانی لگەل هەر لایەنەکێ بهێت گرێدان بێی رازیبونا ئەمریکا.
- هەمان دەمدا پروژەکێ رێککەفتنەکا عەرەبی ئیسرائیلی ئەمریکی هەیە و ئەڤە دەمەکێ درێژە کار ل سەر دهێتە کرن بەلێ شەرێ غەزە ئەڤ ریککەفتنە پاش ئێخست. ئەڤ ریککەفتنە ژی دێ ئیرانێ و پروژێن وێ بو ناڤ دەڤەرێن عەرەبی بدوماهی ئینن.
- پروژەکێ دی ژی دناڤبەرا روسیا و تورکیا و ئیرانێ هەیە بو چاوانیا سەرەدەریکرنێ ل سەر پرسا سوریا و عیراقێ و ئەڤ چەندە ژی رولێ مەزن ب ئیرانێڤە گرێدایە، رێگرێ سەرەکی ژی هەبونا ئەمریکانە ل ڤان هەردو دەڤەرا.
- ژلایەک دیڤە ئیرانێ باوەریەکا تمام ب روسیا ژی نینە بتایبەت ژلایێ پەیوەندیێن وێ دگەل تورکیا، دبوارێ ئەمنی و ئابوری ل ئاسیا ناڤین و سوریێ وسەر دەریایا سپی بتایبەت پروژێن نەفت و گازا ، و هەولێن وان لگەل حکومەتا کوردی بوغازا هەرێمێ ژی هەبون بتایبەت غازا کورو مور کو بخوڤە بگریت لدەمێن بوریدا بەلێ ئێکەتی رێگر بو.
یا ل وێ گرنگتر هەڤرکیەکا روسی ئیرانی هەیە کا دێ کی پتر بریارا سوری بدەست خوڤە ئینیت و کونترولکەت لدەمێن بهێن دا. - پروژەک دن ژی ئیرانێ لگەل تورکی هەیە چ بو لاوازکرنا هەرێمێ ژلایی ئابوری و ئەمنی و چ وەک رێککەفتنەک بودابەشکرن و کونترولکرنا دەڤەرێن کوردی برێکا لایەنگرێن خو دڤان دەڤەراندا بتایبەت دژی هەر پشتەڤانیەکا هاریکاریا ناڤدەولەتی بو سەرکەفتنا پروژێن کوردی ل هەر جهەکێ هەبیت بتایبەت ل سوریێ و عیراقێ.
- یا ژهەمیێ گرنگتر لاوازبونا حەلیفەکێ سەرەکی یێ کوردی بو ئیرانێ وەک ئێکەتی ل هەرێما کوردستانێ ژلایێ ناڤخویا حیزبی و لسەر ئاستێ هەرێمێ ژی بەرامبەری هەڤرکێ وی (پارتا دیموقراتی ) یا کو ئیران دبینیت تورکیا ب رێکا وێ شیایە ئەژمونا خو لسەر هەرێمێ بسەپینیت لسەر ئاستێ ئابوری و ئەمنی و لەشکەری، و لسەر حسێبا حەلیفێ وێ یا کو دبینیت روژ ب روژ یا ژجهێ بریارا کوردی دویر دکەڤیت، ئەڤەژی جهێ قەبولکرنێ نینە لدەف بەرەی ئیرانی.
سیاسەتا کونترولکرنا هەرێمێ ژلایێ ئابوری و ئەمنی ڤە، نە بەس ئیرانێ پیلان بو دارێژتینە، ژبەر کو تورکیا ژی ل بەری وێ ئەڤ چەندە دەست پێکریە، ئارمانج ژی نە پویچکرنا ئابورێ وێیە هەروەکی دهێتە گوتن بەلێ پترهەولن بو سەپاندنا ئەژمونا خویە ل سەر وی ئابووری، و هەر ئێکێ ژوان ژی دگەل لایەنەکێ کوردی کاردکەت.
*ئیرانێ و هەڤپەیمانێن وێ دڤێن چ بکەن هەتا ئارمانجێن وان بدەست ڤە بهێن و خو ژوان مەترسیا ژی قورتالکەت؟
１- ب دیتنا مە ئارمانجا ئیرانێ یا سەرەکی ئەوە ئەمریکا نەچارکەت هەتا دانوستاندنا دگەلدا بکەت ل سەر پاشەروژا عیراقێ ودانپیدانێ بهەبونا ئیرانێ و گرنگیا وێ بو سەقامگێریا عیراقێ بکەت و نەچارکەت ریککەفتنا دگەلدا بکەت لسەر ڤێ چەندێ.
ئەو ژی هەر وەک رێککەفتنێن ئەتومی دگەلدا کری بەری ترامپی ئەو ژی ئوباما بو دەمێ برێکەفتن خو ل عیراقێ ڤەکێشای، ل بەرامبەری وێ ژی دەستێن ئیرانێ ل وی دەمی ل سەر دەڤەرێ بەردان بێی هویچ رێگریەک هەبیت.
و ل سەر ئاستێ عیراقێ ژی رێکەفتنا ٢٠٠٣ و ٢٠١١و ٢٠١٤و ٢٠١٧و ٢٠٢٠-٢٠٢٤ ژی ئەڤە هەمی رێکەفتنێن دگەل ئیرانێ و بەرەی وێ هەبون ل سەر چاوانیا رێڤەبرنا عیراقێ و هەر یا بەردەوامە ژی هەتا ڤێگاڤێ ژی.
ئەڤەژی وێ رامانێ دگەهینیت کو ئیرانێ نەبەس نیەتا چو جەنگەکێ روی بروی دگەل ئەمریکادا نینە بەلێ هەتا حەزا دەرکەتنا وێ لعیراقێ ژی نینە دگەل هەمی گڤاشتنێن برێکا عیراقیا دئێخیتە سەر، ئەڤە ژی وەک ئارمانجا ئێکێ .
２- بەلی ئارمانجا دی ئەوە ئەگەر یا ئێکێ سەر نەگرت ئەو ئەمریکا نەچارکەت کو لەشکەرێ خو ڤەکێشیت هەر وەک ٢٠١١ ئوبامای خو ڤەکێشای برێککەفتن دگەل حکومەتا مالکی و ئیرانێ.
３- پێنگاڤا سیێ ئەوە، ئەگەر یا دووێ ژی سەر نەگرت، لوی دەمی عیراقێ وەک ئەڤغانستانێ لێبکەت، ئەمریکا نەچارکەت عیراقێ تەسلیمی گروپێن شیعی بکەت و لەشکەرێ خو ڤەکێشیت ئەگەر هەردو رێکین دی نە چێبون.
４- بەردەوامیا ئیرانێ و گەرمیا وێ بو بەرهنگاریا ئەمریکا، ژپالپشتیا روسی و چینی و هەتا رادەکێ تورکی دهێتەکرن، لسەر ئاستێ ئەردی ژی بهێزێن شیعی یێن باوەری بعەقیدا ویلایەتا فەقیهی هەی وەک حوسیا ل یەمەنێ و حزب الله یا لبنانی و شیعێن عیراقی، دگەلداژی ئەو لایەنێن هەوجەی ب پشتەڤانیا وێ هەی وەک حەشدا سنی و مەسیحی و کوردی یێن سەر ب حەشدا شیعی ڤە، و دگەل ئێکەتی ژی لسەر ئاستێ هەرێمێ، و دیماهیێ ژی حەماسا فلەستینێ.
*بو ڤێ چەندێ ژی ئیرانێ چەند رێک هەنە بدەتە بەر هەتا ئەمریکا نەچارکەت ئێک ژڤان بریارا بدەت؟
ئێک: تێکدانا وێ ژینگەها ئەمنی و ئابوری و یاسای یا ل بن سیبەرا تورکی و عەرەبی وهێزێن روژ ئاڤا ل دەڤەرێن زونا زەر ل هەرێما کوردستانێ گەشە دکەتن، ئەوا ئیران دبینیت لسەر حسێبا زونا کەسک و بمالێ عیراقیا و بەرەی ئیرانی دهێتە ئاڤاکرن.
دوو: زڤراندنا سەنگێ ئێکەتی ل گورەپانا کوردستانێ دا ل سەر ئاستێ ناڤخویا حزبێ و ب ریکا زڤراندنا کونترولا مەرکەزیەتا بریارا حزبێ بو مالا تالەبانی، و لسەر ئاستی عیراقی ژی بو پالپشتیەکا باش هەتا جارەکا دی هێزا خو بزڤرینیتە ڤە لسەر ئاستێ بریارا کوردی لهەرێمێ .
سێ: هەولدان برێکێن فەرمی کو داخاز ژ ئەمریکا و هەڤپەیمانا ناڤدەولەتی بهێتە کرن ژلایێن دەزگایێن فەرمی یێن عیراقی ڤە، دا لەشکەرێن خو ڤەکێشن ژعیراقێ، ب هەجەتا پیتە پێنەمانێ ب وی لەشکەری و عیراق دشێت بەرەڤانیێ ژخوبکەت دژی داعشێ.
ئەڤە ژی بو ئیرانی زورا گرنگە، ئەگەر دەرکەتنا ئەمریاکا ببریارەکا عیراقی هاتە کرن، چنکو وی دەمی ئیران توهمەت بار نابیت ب تێکدانا عیراقێ، ئەگەر هات و پشتی ڤەکێشانا ئەمریکی ناڤخویا عیراقێ تێکچو، هەر وەکی پشتی ڤەکیشانا ئەمریکی ٢٠١١ تێکچوی و بویە ئەگەرێ سەرهەلدانا داعشێ.
چوار: بەلێ ئیران دبینیت بێی کونترولا بریارا عیراقی بگشتی ب کوردستانڤە،و ب رێکا لایەنێن سەرب وێڤە، ئەڤ خەونەمسوگەر نابیت.
راستە لایەنێن ئیرانی هەتا رادەکێ مەزن دبینن بریارا عیراقی ددەستاندایە بەلێ بێی پشتەڤانیا کوردی ئەڤ چەندە ژلایێ فەرمی و یاسایی ڤە یا تمام نابیت و یا مسوگەر ژی نابیت.
ژبەر کو مەترسی هەیە هەر ڤەکێشانەکا لەشکەرێ ئەمریکی ل عیراقێ رویبدەت، لەشکەری وێ ئەوێ ل هەرێمێ بخوڤە نەگریت، و ئەوێ لعیراقێ ژی دەرکەڤیت ل وێرێ جێگیربن، ئەگەر کورد دگەل ڤەکێشانێ نەبن.
پێنج: رازیبونا کوردا ژی بێی لاوازکرنا وان ب رێکا بەغدا و کارکرن لسەر ناکوکیێن دناڤبەرا واندا، و لێوەرگرتنا شرعیەتا بریار دانێ، تمام نابیت.
، ئەڤ چەندە ژی زوریا نێزیک دبیت، ژبەر ناکوکیێن ناڤخویی و فەشەلا لایەنێن کوردی د ئیدارەدانا هەرێمێدا و ب تایبەت د بوارێ سیاساتین ئابوریدا، ولاوازکرنا روحیەتا نەتەوەی وهەستێن بەرهنگاریبونا بەرامبەری دوژمنی، و ژدەستدانا شەرعیەتا دەسهەلاتێ روژ لدویف روژێدا.
شەش: مەترسیا ئیرانێ ژکوردا نە بەس کوردن بەلێ دزانیت هەر دەرفەتەک چێبیت دێ کورد و سنە بنە ئێک دژی لایەنێ ئیرانی و ئەڤ مەترسیە ژی زورا مەزنە.
،ل بەر وێ چەندێ ئیرانێ پتر کار ل سەر پارتا و کەسایەتیێن کاریگەر دناڤ کومەلگەهێ کوردی و سنی دا کریە و شیایە هەتا رادەکێ مەزن بەرەف خوڤە بکێشیت ب رێکێن جودا جودا.
حەفت: بو نەچارکرنا کوردا و سنا ئەڤرو ئیرانێ ئەڤ پرسە وەک فاکتەرەکێ سەرەکی بکارئینایە بو هەر دانوستاندنەکێ دگەل لایەنێن سنی و کوردی هەتا رازیبن بڤێ چەندێ بەرامبەری دەستڤە بەردانا چەند خالەکا بو پارت وکەس و لایەنێن وان ب رێکین جودا جودا، چ لسەر ئاستێ عیراقێ بیت کو وان لایەنا رولەک و پشتەڤانیەک هەبیت برێکا دەسهەلاتا بەغدا
چ بو دانا دەورەک و پشتەڤانیێ بیت بو رولێ وان د ئەنجومەنێن پارێزگەهادا، بتایبەت ناکوکی دناڤبەرا ڤان پارتاندا، بتایبەت یێن کوردی، دەرفەتەکا مەزن ددەتە ڤان جورێن یاریێن سیاسی.
هەشت: کارێ دی ژی کارکرنا بەغدایە ب رێکا دادگەها فدرالی لسەر هەلبژارتنێن پەرلەمانێ کوردستانێ و یاسایێن وێ و هەولدان بو پاشخستنا دەمێ وێ بو ماوەکێ نە دیار کری، ئارمانجا سەرەکی ژی بەرهەڤکرنا ژینگەهەکێ گونجایە بو زڤراندنا هیزا ئێکەتی ل جادا کوردی و پەیداکرنا بەرەیەکی بەرلەمانی دناڤا پەرلەمانێ بهیت دا.
*ئەما بەرسڤا ئەمریکا بەرامبەری ڤان پیلانێن ئیرانی دبینم دێ ئەڤ سیاسەتە بن :
１- بەردەوامبون لسەر سیاساتێن نەرم دژی ئیرانێ ، و بەرامبەر ئارمانج گرتنا لەشکەری دژی لایەنێن دەستێن وان د هێرشێن دژی لەشکەرێ ئەمریکیدا هەی
و دگەل بەردەوامبونا پێدانا دانوستاندنا دگەل لایەنین عیراقی لدور ئەگەر و قوناغێن گونجای بو ڤەکێشانا لەشکەری ئەمریکی دعیراقێدا.
ئەڤ سیاسەتە ژی هەتا پشتی هەلبژراتنێن ئەمریکی دێ یا بەردەوام بیت ودگەلدا ژی دێ چەکێ بەرەڤانییا ئەسمانی ژی بو لەشکەرێ عیراقی و پێشمەرگەی ژی فرێکەن دڤان نێزیکادا، و سزایین ئابوری ژی دژی لایەن و کەسانێن دەست دڤان هێرشا دا هەی ئان پشتەڤانیێ بو دکەن دێ بەردەوام بن.
２- بریارا دووێ ئەمریکا ئەگەر نەچار بو دێ لەشکەرێ خو ل عیراقێ ڤەکێشیت بتایبەت ئەگەر ل هەرێما کوردستانێ ژی باوەری ب کوردا نەما ژبەر دوو بەرەکیا پێشمەرگەی و لاوازبوونا هەرێمێ ژلایێ ئابوری و ئەمنی و یاسای و سەپاندنا بریارێن عیراقی لسەر بریارێن کوردی ل هەرێمێ و بەغدا ژی.
بەلێ ئەڤ فەکێشانە سێ شێوە هەنە کو ئەمریکا بدەتە بەر:
ئێک : برێکەڤتن دگەل عیراقێ کو دناڤبەرا ٢-٥ سالادا لەشکەرێ ئەمریکی نەمینیت کو دێ دچەند قوناغەکا دا تمام بیت.
دوو: برێککەفتن دگەل تورکیا دا کو ببیتە بەدیلەک ل هەمبەر هێزا ئیرانێ،پشتی ل عیراقی خو ڤەدکێشیت.
سێ: ڤەکێشانا بێی هویچ رێکەفتن: بدیتنا مە ئەگەر ئەمریکا خو ڤەکێشا بێ رێکەفتن و لبن کڤاشتنێن لایەنێن سەرەب ئیرانیڤە وێ گاڤێ بزانن ئەو سزادانا سیاسیێن عیراقیە بتایبەت ئیرانێ و بەرەیێ وێ دعیراقێدا و ل وی دەمی ژی دێ عیراق بیتە فەوزا.
و نابینم ژی ئیران و عیراق گڤاشتنا بگەهینە وی رادەی، ل بەر کو ئەو دێ زەرەر مەندێن ژهەمیا مەستر بن ل وی دەمیدا .
*ئەنجام و پێشبینی :
پێشبینیا مە بو دەمێن نێزیک یێن بهێن :
ئێک: بو سیاساتێن بەغدا دگەل هەرێمێ؟
１- بەرەف سەپاندنا مەرکەزیەتێ و لاوازکرنا فدرالیەتێ و حکوماتێن خوجێی یێن پارێزگەها ب رێکێن دەزگەهێن دەولەتێ یێن ئەڤرو هەمی کەتینە د دەستێن وان دا، و یاریکرن بناکوکیێن دناڤبەرا پارتێن کوردی و سنی.
２- نەدویرە ژی پارتێن کوردی یێن نوی بهێنە دامەزراندن کو پتر گرێدای سیاساتێن بەغدا بن، ودگەل چەند لایەنکێن دی بنە بەریەک و کاربکەن بو هەلبژارتنێن پەرلەمانێ کوردستانێ.
３- هەولێن بەردەوام بو چارەکرنا کێشێن هەرێمێ دگەل بەغدا بتایبەت موچەیێن فەرمانبەرا بو پتر دەست ڤەئینانا رایا گشتی یا کوردی، بەلێ بوی شێوەی کو پتر دەسهەلاتا چارەکرنێ ددەستێن بەغدادا بیت.
４- هەولدان بو دەستڤە ئینانا کەرتێ غازا هەرێمێ وەک یا کازێ بتایبەت غازا “کورومور”، یا ناکوکی لسەر سیاساتێن ئیدارەدانا وێ هەی دناڤبەرا هەردو پارتێن دەستهەلاتا کوردی دا.
ئەڤ کێلگا غازێ سەنگەکێ مەزن هەیە دگورینا معادلاتین ناڤخویا کوردی دا و ل هەماندەمدا ژی لسەر ئاستێ بەیوەندیێن دناڤبەرا بەغدا و هەرێمێ ژی و ل سەر ئاستی هەرێمایەتی و ناڤدەولەتی ژی چاف ل سەر هەیە.
یا ل هەمیێ گرنگ تر کاریگەریەکا ئێکسەر لسەر ژیانا خەلکێ هەرێمی هەیە ژلایی دابینکرنا غازا ناڤ مالا و دابینکرنا کەهرەبا گشتی و هەمان دەمدا ژی بو زێدەکرنا کوالێتا گازا کوردستانی، یا مەترسی ئەڤ کێلگە دکەڤیتە دناڤ دەڤەرێن ڤەقەتیای ژهەرێما کوردستانێ ئان ژی مادا ١٤٠.
５- هەولدانا جدی بو دەرهێنانا یاسایا نەفت وغازێ ب وی شێوەی کو پتر ل بن کونترولا بەغدادا بیت
６- هەولدان بو گەهاندنا حەشدێ بو ناڤ هەرێما کوردستانێ ب ناڤێ لەشکەرێ عیراقی بو گرتنا سنورا بهەجەتا جێبەجێکرنا رێککەفتنێن ئەمنی، ژلایکیڤە دگەل ئیرانێ و ژلایەک دیڤە دگەل تورکیا.
هەر چەندە ل دەستپێکێ رولێ پێشمەرگەی دێ د ناڤدا یێ سەرەکی بیت، بەلێ چو گرێنتی نینە ئەڤ چەندە بەردەوام بیت، بتایبەت ئەگەر ئەم بزانین کو لاوازبونا پێشمەرگەی ب سێ رێکا یادهێتە کرن :
ئێک: هەولێن ئێکگرتنا پێشمەرگەی بێ ئەنجامن ژبەر دابەشبونا وان لسەر دوو پارتا نە وەک دەزگایەکێ لەشکەرێ کوردستانی یێ سەربەخو.
دوو: ب کێمکرنا مێزانییا پێشمەرگەی پشتی دکەڤیتە ددەستێن بەغدادا، و کێمکرنا رێژە یا.
سێ: ب برینا هاریکاریا ئەمریکا ئەو ژی کو دەست ب برینا وی پارەی کریە یێ کو هەتا ڤێ گاڤێ بو پێشمەرگەی فرێدکر، ل ڤێ سالێ دەست ب برینا ٢٥٪ کریە و سالەک دی ژی هەر وەسا دی ٢٥٪ بریت و هەتا ٢٠٢٦ ئەڤ هاریکاریە دێ بدوماهی هێت.
７- هاتنا لەشکەرێ تورکی ل زونا زەر، و یا ئیرانی بناڤێ لەشکەری عیراقی ل زونا کەسک بەرەڤ زێدەتر لێ بهێت و پتر خو جهبن لبن هەر ناڤەکێ هەی، بتایبەت ئەم دبینین کو پارتێن دەستهەلات بەردەوامن ل سەر دابەشبونا بریارا کوردی لسەر وان هەر دوو بەرەیان.
دوو: بو سیاساتێن ئیرانی ئەمریکی ل عیراقێ
１- ئیران و ئەمریکا ل عیراقێ نیەتا بەرفرەهکرنا شەری ل دژی ئێک نینە، بتایبەت دقوناغا بهێت دا ئەگەر چنەبیت دئەڤێ سالێدا.
بەلێ ئیران بەردەوام ب رێکا گروپێن سەر ب وێڤە ل عیراقێ و ل دەڤەرێ هەمیێ دێ کێشا بو ئەمریکا چێکەت و ل بەرامبەر ژی ئەمریکا ل دویڤ یا پێتڤی دێ بەرسڤا وان هێرشا دەت دگەل گورینا شێواز و ئاستێ بەرسڤدانێ
و چێدبیت بەر دەوامیێ ژی بسزایێن ئابوری دژی وان لایەنا بدەت،و بریارا ڤەگوهاستنا لەشکەرێ ئەمریکی بو هەرێمێ ژی ئێک ژ بژادەیانە، بەلێ یا مسوگەر نینە لبەر لاوازیا کوردا .
و دگەلدا ژی دێ دانوستاندنێن دبنرا بنرا دناڤبەرا هەردوو لایەنا ژی هەبن و دێ رێکەفتنێن نوی ژی لسەر مانا لەشکەرێ ئەمریکی دعیراقێدا دگەل حکومەتا عیراقی هەبن، هەتا ئەڤ جورە گرژیە دناڤبەرا واندا ل سنورا دەربازنەبن و لبن کونترولا واندا بمینن .
ئەڤە ژی بو چ ڤەدگەریت:
- ژلایێ ئەمریکاڤە ئەڤ سالە هەلبژارتنێن سەروکاتیێ نە، و ل ئیرانێ ژی هەلبژارتنن
- ئەمریکا دبینیت لەشکەری وێ دعیراقێدا هەبیت ئان نە چ کاریگەریێن مەزن نابیت لسەر سیاساتێن وێ د دەڤەرێدا چنکو گەلەک بەدیلێن دی هەنە و چەکێ وێ یێ پێشکەفتی ژی دشێت ب هەمان کار رابیت بێی لەشکەر هەبیت دعیراقێدا.
بەلێ ڤەکێشانا ئەمریکا پتر مەترسی بو ئیرانێ و بەرەی وێ چێدکەت بتایبەت ئەگەر هات و بێی رێککەفتن ئەمریکا ژێ دەرکەفت، ئەکید وی دەمی ئیران و بەرەی ئیرانی نەشێن کونترولا عیراقێ بکەن و دێ بیتە فەوزا.
لبەر وێ دبینین کو ڤەکێشانا ئەمریکی ئەگەر چێبو دێ برێکەڤتن لگەل عیراقیا هێتە کرن.
-بەلێ لسەر ئاستێ ناڤخووی ئەڤ شێوێ رەفتارکرنا ئیرانێ و ئەمریکا دگەل واقعێ عیراقێ دێ دەرفەتێ دەتە بەرەی ئیرانی کو ئاراستەیێ سیاساتێن عیراقی و بریار و كێشێن ناڤخوی و بتایبەت پرسێن گرێدای ب کێشێن دناڤبەرا بەغدا و هەرێمی ڤە پتر دبن کنترولا واندا بچن بتایبەت بهەجەتا سەپاندنا دستوری.